Views
147
Downloands
19
Cengiz Han tarafından Büyük Moğol İmparatorluğu’nun kurulmasından sonra, Moğol Devleti Hindistan’ın sınırları Doğudaki Büyük Okyanus kıyılarından batıdaki Tunay Nehri kıyılarına, kuzeyde Sibirya meralarından güneyde Hindistan’a kadar olan geniş sahayı kapsıyordu. Cengiz Han döneminde, Cengiz Han’ın imparatorluğuna tarihi “Beşbalık Kenti”, “Qoço” (Turfan), “Karashahr”, “Kaşgar” ve “Hotan” ve özellikle Altay bölgesinden katılan binlerce Budist ve Müslüman Uygur Türkleri İmparatorluğun kuruluşu ve gelişiminde çok önemli bir rol oynadılar. Bunların içinde savaş sanatlarını ve tekniklerini bilen deneyimli devlet adamları, ünlü diplomatlar ve üst düzey askerler, Moğol İmparatorluğu’nun inşasına katılan denizciler, inşaat mü- hendisleri, dilbilimciler, şairler ve çok sayıda alimler de bulunuyordu. Naymanlar ile yapılan bir savaşta Cengiz Han tarafından esir alınan Uygur devlet adamı ve Mühürdar Tata-tonga , Cengiz Han’ın dikkatini çekmiş ve Cengiz Han ona baş danışmanı ve mühürdarı olmasını teklif etmiştir. Cengiz Han’ın teklifini kabul eden Tata-tonga, Moğolların devlet idaresindeki büyük bir boşluğu doldurmuş ve imparatorluktaki yönetim eksikliklerini gidermiş ve devleti güçlü bir teşkilat yapısına kavuşturmuştur. Ayrıca, O Moğolların kültürel alandaki gelişimine de katkıda bulunmuştur. Mesela Uygur alfabesini Moğol İmparatorluğu’nun resmi alfabesine yapar.Tata-tonga aynı zamanda Cengiz Han’ın oğullarının öğretmenidir ve onların iyi bir şekilde büyümelerine yardımcı olmuştur. Uygur alfabesi ve Uygur alimleri Moğol Devleti yasalarının oluşumunda çok önemli rol oynadılar. Bundan başka yine Koçu İdikut Uygur Devleti hükümdarı Barçuk Sanat Tigin, 1210 yılında Moğol İmparatorluğu’nun başkentine ziyarete gelir. Ziyaretten sonra Uygurların Beşbalık Bölgesi›nden binlerce kişinin Moğol devletine getirildiği ve devlet işlerinde çalıştırıldığı anlaşılmaktadır. Uygur komutanları, Doğu ve Batı›da 1219-1225 yılları arasında yapılan tüm savaşlarda Cengiz Han’a rehberlik yapar.Cengiz Han vefat ettikten sonra oğulları ve torunları, devlet idaresinde birçok Uygur bürokratı çalıştırdılar. Onların arasında Tura Kaya, Pulat Kaba ve Mahmut Yalavaç gibi ünlü devlet adamları bulunmakta idi. Cengiz Han’ın torunlarından biri olan Kubilay, bugünkü Pekin’i başkent yaparak Yü’en İmparatorluğu’nu kurduktan sonra, binlerce Uygur devlet adamı ve mühendisi Pekin’e davet eder ve üst düzey görevlerde çalıştırır.Bunların içinde Len-Şi-Şen (d. 1231-d.1280), Sang-a (b.?-d.1291), Ahmet, Mengü Tigin, Şiban (b.1197-d.1266) ve Ehteriddin (Ahderiddin) gibi kişiler en başta gelmektedir. Bu bildiride Uygur devlet adamlarının ve alimlerinin Moğol devletinde oynadığı rolü ele alınmaktadır
After the establishment of the Great Mongolian Empire by Cengiz Han, the Mongolian State covered the wide area of the borders of India; from the Great Ocean coasts in the east to the Tunay River coasts in the west, from the Siberian mares in the north to the south to India. During the period of Cengiz Han, the historic "Beşbalık City", "Qoço" (Turfan), "Karashahr", "Kashgar" and "Hotan" and, in particular, thousands of Buddhist and Muslim Uyghur Turks participating from the Altay region played a very important role in the establishment and development of the Empire. These include experienced state men who know the war arts and techniques, famous diplomats and senior soldiers, sailors who participated in the construction of the Mongolian Empire, construction workers, linguists, poets and a large number of scientists. The Uyghur state man and Mühürdar Tata-tonga, who was captured by Cengiz Han in a war with the Nayman, attracted Cengiz Han's attention and offered him to be the chief adviser and signer. The Tata-tonga, who accepted the proposal of Cengiz Han, filled a large emptiness in the government administration of the Mongolians and solved the government deficiencies in the empire and made the state a strong organizational structure. It has also contributed to the development of the Mongols in the cultural field. For example, it makes the Uyghur alphabet to the official alphabet of the Mongolian Empire.Tata-tonga is also the teacher of the sons of Cengiz Han and has them grow well. The Uyghur alphabet and the Uyghur scientists played a very important role in the formation of the laws of the Mongol State. On the other hand, Coçu Idikut, the Uighur ruler, Barçuk Art Tigin, visits the capital of the Mongol Empire in 1210. After the visit, it is clear that thousands of people from the Uighur's Beşbalık Region were brought to the Mongolian state and employed in public affairs. The Uighur commanders guided Cengiz Han in all the wars in the East and West between 1219 and 1225 and after the death of Cengiz Han, his sons and grandchildren employed many Uighur bureaucrates under the government. Among them were famous state men such as Tura Kaya, Pulat Kaba and Mahmut Yalavaç. Kubilay, one of the grandchildren of Cengiz Han, after establishing the Yuan Empire by making today's Beijing the capital, invites thousands of Uighur state men and engineers to Beijing and works in high-level duties.These include people like Len-Shi-Shen (d. 1231-d.1280), Sang-a (b.-d.1291), Ahmet, Mengü Tigin, Shiban (d.1197-d.1266) and Ehteriddin (Ahderiddin). This statement discusses the role of Uighur statesmen and scientists in the Mongol state.
Field : Eğitim Bilimleri; İlahiyat; Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler
Journal Type : Uluslararası
Article Detail 
Similar Articles
Download PDF
Journal Information
Listen Paper
Cite
Print This Page
Share
Mendeley
