Özet:

Türk edebiyatının romanla tanışması, Osmanlı İmparatorluğunun bütün enerjisiyle batılılaşma çabalarına giriştiği bir döneme rastlar. Bu değişme kaygısı aydının ve toplumun doğu ve batı arasında bir ikileme düşmesini beraberinde getirmiştir. Medeniyet değişimiyle birlikte gelen yozlaşma, (batılılaşmanın yanlış algılanması) alafrangalık, yazarlarca eleştirilerek dönemin yeni edebi türü romana girmiştir. Roman türüne halkı eğitmek görevi açısından bakan Ahmet Mithat Efendi, Felâtun Bey ile Râkım Efendi romanını doğu-batı medeniyeti ve yanlış batılılaşma konusu üzerine kurar. İmparatorluğun ana problemi adeta iki karakterin üzerinden ortaya konulur. Felâtun Bey ile Râkım Efendi iki kutup olarak karşılaştırılır. Rus Romanının önemli ürünlerinden bir olarak görülen Oblomov, “oblomovluk” kavramının edebiyata yerleşmesi sonucunu doğurmuştur. Bir Rus soylusu olan İlya İlyiç, Rus İmparatorluğunun karakteristiğinin somutlaşmış halidir. Öte yandan Ştoltz çalışkanlığıyla batıyı temsil eder. Her iki romanda iki imparatorluğun kendini ve batıyı algılamaktaki tutumu benzerlikler taşımaktadır. Yapılacak çalışmada Batılılaşma çabası içine girmiş iki imparatorluk romanının kahramanlar üzerinden örtüşen ve farklılaşan yönleri ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: