Görüntüleme
10
ÖZET Ülkelerin insani gelişmişlik endeksi (İGE) her yıl Birleşmiş Milletler tarafından kalkınma raporu kapsamında yayınlanmaktadır. Söz konusu bu endeks, Birleşmiş Milletler tarafından çeşitli matematiksel yöntemler ve işlemler sonucunda toplam 4 değişken üzerinden hesaplanmaktadır. Çok kriterli karar verme teknikleri ile ülkelere göre insani gelişmişlik değişkenlerinin önemlilik dereceleri (ağırlık katsayıları) ve ülkelerin insani gelişmişlik performansları ölçülebilmektedir. Bu kapsamda çalışmanın birinci amacı, Critic ve Entropi yöntemleri ile 2019 yılı için 5 İskandinav ülkesine (Danimarka, İsveç, Norveç, Finlandiya, İzlanda) göre insani gelişmişlik değişkenlerinin önemlilik derecelerini (ağırlık katsayılarını) ve onların sıralamalarını tespit etmektir. Araştırmanın ikinci amacı ise 2019 yılı için söz konusu ülkelerin insani gelişmişlik performans değerlerini Moora-Önem katsayısı, Moora-Oran, Moora-Referans Noktası ve Moora tam çarpım yaklaşımlarına göre hesaplamak ve Multimoora ile Moora-Önem katsayısı ile tespit edilen değerleri sıralamaktır. Araştırmanın ikinci amacının devamı olarak Multimoora ile Moora-Önem katsayısı ile tespit edilen değerlerin sıralamaları ile insani gelişmişlik endeksine (İGE) göre olan ülke sıralaması karşılaştırılarak sıralamadaki tutarlılıklar ve farklılıklar tespit edilmiştir. Araştırmanın veri setini, 2019 yılı Birleşmiş Milletler Kalkınma raporunda açıklanan araştırmaya konu olan ülkelerin İnsani Gelişmişlik Endeks (İGE) değerini oluşturan değişkenlerin değerleri oluşturmuştur. Bulgulara istinaden, söz konusu İskandinav ülkelere göre insani gelişmişlik değişkenlerinin önemlilik dereceleri çok nicelikten az niceliğe doğru sıralaması Critic yöntemine göre KBGSMH (kişi başı gayrı safi milli hasıla), ortalama okullaşma yılı, beklenen okullaşma yılı ve doğumda yaşam beklentisi olarak sıralanmıştır. Aynı hesap Entropi yöntemine göre ise KBGSMH (kişi başı gayrı safi milli hasıla), beklenen okullaşma yılı, doğumda yaşam beklentisi ve ortalama okullaşma yılı olarak sıralanmıştır. Araştırmanın ikinci amacına yönelik bulgulara göre, ülkelerin insani gelişmişlik performansları Critic tabanlı Moora-Önem Katsayısı yöntemine göre, Norveç, İzlanda, Danimarka, İsveç ve Finlandiya, Entropi tabanlı Moora-Önem Katsayısına göre ise Norveç, Danimarka, İzlanda, İsveç ve Finlandiya olarak sıralanmıştır. Multimoora yöntemine göre ise bu sıralama Critic tabanlı Moora-Önem Katsayısı yöntemine göre olan sıralama şeklinde tespit edilmiştir. Bu kapsamda Critic tabanlı Moora-Önem Katsayısı yöntemi 5 ülkenin Birleşmiş Milletler İnsani Gelişmişlik Endeksi (İGE) sıralaması ile %60, Entropi tabanlı Moora-Önem Katsayısı ve Multimoora yöntemi ise %40 oranında tutarlılık sağlanmıştır.
The United Nations Human Development Index (UNHCR) is published annually in the context of the United Nations Development Report. This index is calculated by the United Nations by a total of 4 variables based on various mathematical methods and processes. Multi-criteria decision making techniques can measure the importance degrees (weight ratings) of human development variables according to countries and the human development performance of countries. The first objective of this study is to identify the critical and entropic methods and the importance of human development variables (weight ratings) and their rankings according to 5 Scandinavian countries (Dutch, Swedish, Norway, Finland, Iceland) for 2019. The second objective of the study is to calculate the human development performance values of the countries concerned for 2019 based on the Moora-importance ratio, Moora-Oran, Moora-Reference Point and Moora's full intersection approaches, and to rank the values identified by the Multimoora and Moora-importance ratio. As a continuation of the second purpose of the study, consistency and differences in the ranking were identified by comparing the rankings of the values identified by the Multimoora and Moora-importance ratio with the country rankings according to the Human Development Index (IGE). The data set of the study forms the values of the variables that make up the value of the country’s Human Development Index (HDP) which is the subject of the study described in the United Nations Development Report for 2019. According to the findings, according to the relevant Scandinavian countries, the importance degrees of human development variables are ranged from a large quantity to a small quantity according to the Critic method KBGSMH (a non-clear national income per person), the average school year, the expected school year and the life expectancy at birth. According to the Entropic method, KBGSMH is classified as an estimated school year, birth life expectancy and average school year. According to the findings aimed at the second purpose of the study, the performance of the countries in human development is ranked according to the Critic-based Moora-importance ratio method, Norway, Iceland, Denmark, Sweden and Finland, and the Entropic Moora-importance ratio according to Norway, Denmark, Iceland, Sweden and Finland. According to the Multimoora method, this ranking is determined in the form of a ranking based on the Critic Moora-importance ratio method. In this context, the Critic-based Moora-importance assessment method is consistent with the United Nations Human Development Index (UNHCR) rankings of 5 countries, 60%, the Entropic-based Moora-importance assessment and the Multimoora method is consistent with 40%.
Alan : Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler
Dergi Türü : Uluslararası
Makale Detay 
Benzer Makaleler
PDF Görüntüle
Dergi Bilgisi
Eseri Dinleyin
Alıntı Yap
Bu Sayfayı Yazdırın
Paylaş
Mendeley
