Özet:

Osmanlı’nın son dönemlerinde gerek sosyal yaşamda gerekse askeri alanda kargaşalar hüküm sürmekteydi. Birinci Dünya Savaşı ile zirveye ulaşan askeri ve politik çıkmazların Osmanlı’ya getirisi oldukça ağır olmuş, ekonomik gidişat tümüyle bozulmuştu. Askeri alanda yapılan düzenlemeler bir yana, mevcut merkeziyetçi sistemin işlevinin zayıflaması birçok cephede başarısızlığa neden olmuştu. Bu da neticede askeri gücün psikolojik ve fiziki yönden zayıflamasına yol açmış, dolayısıyla yeni zaafiyetleri beraberinde getiren bir kısır döngü halini almıştı. Birinci Dünya Savaşı’nda ve Milli Mücadele döneminde Osmanlı ordusunun askeri ihtiyacı giderek artarken, öte yandan kayıp ve esir asker sayısı da artış göstermişti. Anadolu’nun doğusunda Rus işgali sürerken, yabancı güçlerin sivil halk üzerinde uyguladığı işkence, katliam ve tecavüz hadiseleri ayrıca bir kaosa neden olmuştu. Doğu Karadeniz halkı gençlerini askerlik görevi için Osmanlı’nın en uç sınırlarına dek göndermiş olmakla, öz meskenlerinde Rus işgalcilere karşı ciddi bir sivil savunma sergilemekteydi. Bu çalışmada, savaş ve kargaşa sürecinde1918’de Irak’ta askerlik görevini yaparken İngilizlere esir düşen Göreleli Rüstemzade Abdülhamid’e ait mektuplar üzerinden dönemin tarihsel ve sosyolojik panoraması ortaya konmaya gayret edilecektir.  

Anahtar Kelimeler: