Özet:

Yazılı kültür mirasımızın bir bölümünü teşkil eden mezar taşları, bulunduğu bölgede yaşayan kişilerin kimlik­lerini ortaya çıkardığı gibi meslek ve cinsiyet bilgilerini, sosyal sınıflarını ve ekonomik özelliklerini de öğrenme­mizi sağlar. Ayrıca mezar taşları aracılığı ile o bölgede yaşanmış olan savaşlar, salgınlar, göçler gibi çok çeşitli konular hakkında da bilgi edinilmektedir. Bu nedenledir ki tarih, sanat tarihi, edebiyat ve folklor gibi pek çok bilim dalında araştırma yapacak araştırmacıların çalışma alanına girmektedir. Mezar taşlarından tek tek kişi­ler hakkında biyografik ve sanat tarihiyle ilgili bilgilerin yanı sıra, tarihsel topografya ve demografi, sosyal ve idari tarih, kıyafet ve aile yapısının geçmişi gibi alanlarda da bilgi edinebilir. Ayrıca dil ve edebiyat tarihi hakkında­ki bazı bilgiler edinebilmek de mümkündür. Bergama ve çevresinde cami ve mescit avlularının bir bölümünün hazire olarak kullanıldığı görülmüştür. Günü­müzde ilçe merkezinde kendini büyük ölçüde koruyabilmiş tek hazire Harputlu Mescidi Haziresi'dir. Bergama ve yakın çevresinde yapılan bu çalışmanın amacı, tarihi mezarlıkların, hazirelerin ve mezar taşlarının saptan­ması, kayıt altına alınması ve envanterinin çıkarılmasıdır. Bu çalışma, Bergama kentinin tarihsel ve kültürel mira­sının saptanmasını, belgelenmesini ve gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlayacaktır. Böylelikle kent tarihinin aydınlatılmasına da katkı sağlamış olacaktır. Bu kapsamda ilçe merkezi ve ilçeye bağlı köyler taranarak mev­cut durum ortaya çıkarılmıştır. Bu amaç doğrultusunda, çalışmaya Bergama ilçe merkezindeki cami ve mescit hazirelerinin saptanması, mezar taşlarının belirlenmesi ve envanterinin oluşturulması ile başlanmıştır. Bergama Zağnos ve Akçenger Köyü, Bergama Müzesi, Harputlu Mescidi Haziresi, Kulaksız Camisi, Emir Sultan Camisi, Aslanlı Camisi hazirelerinde yer alan mezar taşları incelenmiştir. İlk etapta, Harputlu Haziresi mezar taşlarının ayrıntılı incelemesi yapıl­mıştır. Harputlu Haziresi'ndeki mezar taşları belgelenmiş, mezar taşı kitabeleri birer yazılı kaynak olarak yerin­de okunarak kaydedilmiştir. Bu belgelerden elde edilen bilgiler, Harputlu ailesi ve aileyi tanıyanlar ile yapılan sözlü tarih çalışmasından edinilen bilgi ile birleştirilerek hazire hakkında detaylı bilgi edinilmiştir. Kitabelerin tek tek stampajları alınmış, transkripsiyonları yapılmış, fotoğrafları çekilmiştir. Harputlu Haziresi mezar taşı kita­beleri kentin tarihine ışık tutan önemli yazılı kaynaklardandır.

Anahtar Kelimeler: