Özet:

Günümüzde alternatif ölçme ve değerlendirme kapsamında çok sayıda ölçme aracı kullanılmaktadır. Kelime ilişkilendirme testleri, alternatif ölçme ve değerlendirmede en fazla kullanılan araçlardan birisidir. Tüm derslerde olduğu gibi sosyal bilgiler dersinde de kullanılabilecek bir ölçme aracıdır. Öğrencinin bilişsel yapısını ve bu yapıdaki kavramlar arasındaki bağları gözler önüne serebilmektedir. Bu araştırmanın amacı, alternatif bir ölçme değerlendirme tekniği olan “Kelime İlişkilendirme Testi” aracılığıyla 8. sınıf öğrencilerinin yeryüzü şekillerine yönelik bilişsel yapılarını ortaya koymaktır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2020-2021 eğitim öğretim yılında Konya ili Meram ilçesinde bulunan Milli Eğitim Bakanlığına bağlı üç ortaokulda 8. sınıfta öğrenim gören 102 öğrenci oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından hazırlanan kelime ilişkilendirme testi kullanılmıştır. Kelime ilişkilendirme testinde yeryüzü şekillerini içeren altı anahtar kavrama yer verilmiştir (dağ, ova, yarımada, boğaz, körfez, plato). Öğrencilerden bu anahtar kavramları gördüklerinde akıllarına gelen kelimeleri belli bir süre içerisinde yazmaları istenmiştir. Elde edilen veriler betimsel analize tabi tutularak, anahtar kavram ve cevap kelimelerden oluşan frekans tablolarına kaydedilmiştir. Bu frekans tabloları ışığında öğrencilerin bilişsel yapılarını ortaya koymak üzere kavram ağları oluşturulmuştur. Çalışma sonucuna göre çoğu öğrencinin dağ kavramını yüksek, ova kavramını düzlük, yarımada kavramını deniz, boğaz kavramını İstanbul, körfez kavramını deniz, plato kavramını ise yüksek ile ilişkilendirdikleri görülmüştür. Araştırmada öğrencilerin anahtar kavramlardan biri olan plato ile ilgili yeterince ilişkilendirme yapamadıkları tespit edilmiştir. Plato anahtar kavramını sadece yüksek kelimesi ile ilişkilendirebildikleri görülmüştür. Bir kavramla ilişkilendirilen kelimeler, ilişkilendirilen kelimelerin sayıları ve nitelikleri o kavramın anlaşılıp anlaşılmadığını belirlemekte kullanılabilir. Bu bağlamda kelime ilişkilendirme testinin bilişsel yapıyı ortaya çıkarmada etkili bir teknik olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler: