Özet:

Hz. Peygamber’e (sas) ait olmayan sözlerin onun ağzından uydurulması, yapmadığı veya onaylamadığı bir davranışın kendisine izafe edilmesi sonucu ortaya çıkan rivayetlere mevzû hadis denmektedir. Bir rivayetin mevzû olduğu bâtıl ve masnû kelimeleriyle de ifade edilmektedir. Mevzû hadisler muhaddisler tarafından çeşitli metotlarla bir araya getirilmiştir. İbnü’l-Kayserânî’nin Tezkiretü’l-mevzûât’ı, Cûzekanî’nin el-Ebâtîl ve’l-menâkîr ve’s-sıhâh ve’l-meşâhîr’i, Ebû’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin el-Mevzûât’ı, Suyûtî’nin kaleme aldığı el-Leâli’l-masnûa fi’l-ehâdîsi’l-mevzûa’sı, İbn Arrâk’ın Tenzîhü’ş-şerîati’l-merfûa ani’l-ahbâriş-şenîati’l-mevzûa’sı vb. eserler bu alanda öne çıkan teliflerdir. Bu literatürde yazılmış önemli bir eser de el-Muğnî ani’l-hıfzi ve’l-kitâb adlı eserdir. Müellifinin tam adı Ebû Hafs Ziyâüddîn Ömer b. Bedr b. Saîd el-Mevsılî (ö. 622/1225) olup kendisi muhaddis ve Hanefî fakîhidir. 557/1162’de Mûsul’da doğan Mevsılî’nin lakabının Safiyyüddin, nisbelerinin de Verrânî, Hanefî olduğu belirtilmiştir. Eğitimini Bağdat’ta sürdüren Mevsılî, Ebû’l-Ferec İbnü’l-Cevzî gibi âlimlerden yararlanmıştır. Halep, Dımaşk, Kudüs gibi ilim merkezlerinde hadis rivayet etmiş ve ömrü boyunca âlimlerden faydalanmayı sürdürmüş olan Mevsılî’den de birçok kimsenin rivayette bulunduğu ifade edilmiştir. Onun hadis ve diğer alanlarda başka eserleri bulunmaktadır. Çalışmamızın konusu olan el-Muğnî adlı eserinde hadislerin sened ve metinlerini zikretmeden, hangi konularda sahih hadislerin bulunmadığı veya hangi konularda Hz. Peygamber’den (sas) rivayet gelmediğini belirtmiştir. Müellifin, öğrencilere ve hadisle iştigal etme şansı bulamamış meslek sahiplerine kısaca bilgi vermek ve onları hadise yönlendirmek için seçtiği bu metot bazı âlimler tarafından isabetsiz diye nitelendirilerek ciddi anlamda eleştirilmiştir. Bu çalışmamızda Mevsılî’nin, özellikle mukaddime kısmında Muhammed Hıdır et-Tûnusî tarafından mevzû hadisler ile ilgili faydalı ve geniş malumat sunulan el-Muğnî adlı eseri çerçevesinde mevzû hadislere yaklaşımı, takip ettiği metot ve kendisine yöneltilen eleştiriler üzerinde durulacak ve gerekli görülen değerlendirmeler yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: