Özet:

Kültür, bir milleti millet yapan ve onu diğer milletlerden ayıran ve farklı kılan her unsurdur. Bu denli önemli bir yapıya sahip olan kültürün maddi ve manevi olmak üzere iki kolu vardır. Bireyler ait olduğu toplumun bir üyesi oldukları için maddi ve manevi kültür yapılarını öğrenip benimsemeye çalışırlar. Söz konusu kültürel unsurlar bireyleri bir arada tutma ve ortak bilinçle hareket etme anlayışı oluşturur. İşte bu bağlamda bireyler kültürel unsurları sosyal normlar vasıtasıyla kalıcı hâle getirir. Millî unsurlardan biri olan sosyal normlar, toplum hayatının işleyişinde önem arz etmektedir. Zira sosyal normların toplum hayatını düzenleme gibi bir işlevi de vardır. Belirli bir bölgede yaşayan insan toplulukları normlar ile düzen kurmakta ve millet olma anlayışına sahip olabilmektedir. Dolayısıyla halkın var olma durumu bu kuralların varlığıyla mümkündür. Aksi takdirde birlik ve düzen sağlanamayacağından topluluk dağılma sürecine girer. Aynı millete ait olan sosyal normlar kimi zaman bölgesel farklılık göstermesine rağmen içerisinde mutlaka toplumun kültür öğelerini barındırır. Böylelikle sosyal normlar, toplum hayatının hemen hemen her alanında karşımıza çıkmaktadır. Bu alanlardan birisi de şüphesiz ki geçiş dönemleridir. Geçiş dönemlerindeki uygulamalarda sosyal normların yaptırım gücünün olduğunu burada vurgulamakta fayda vardır. Bireylerin sosyal normlara uymaması veya normlara aykırı hareket etmesi manevi yaptırımları da beraberinde getirir. Dolayısıyla bireylerin genellikle normlara uyum çerçevesinde uygulamalarını gerçekleştirdiği görülmektedir. Bu bakımdan sosyal normlar arasında yer alan töre, gelenek ve görenekler kültürün devamını sağlar. Gerek toplumların gerek bireylerin hayatında önemli bir yeri olan geçiş dönemleri denildiğinde akla gelen “doğum, evlilik ve ölüm” sürecidir. Ancak bu çalışmamızda özellikle Hatay’ın Ovakent Mahallesi’nde yaşayan Özbeklerin sadece evlilik pratikleri üzerinde durulacaktır. Batınî bir yapıya sahip olan Özbeklerin geçiş dönemlerinden “doğum ve ölüm” üzerinde çok ciddi bir fark görülmemesine rağmen soyun devamı niteliğindeki “evlilik” pratiklerinde faklı uygulamalar olduğu tespit edilmiştir. Bu kapsamda Özbek Türklerinin evlenme gelenekleri, saha araştırması ve katılımlı gözlem yoluyla tespit edilen bilgiler doğrultusunda değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler: