Abstract:

İngiliz yazar Thomas More’un 1516 yılında yazdığı eserine verdiği aynı isimle ilk olarak edebiyata giren ütopya, köken olarak Yunanca "yok/olmayan" anlamındaki “ou”, "mükemmel olan" anlamındaki “eu” ve "toprak, ülke" anlamındaki “topos” sözcüklerinden türemiştir. Kelime anlamı olarak ütopya, var olanın yerine geliştirilen ideal toplum, sistem, düşünce, ülke, cennet tasarılarıdır. İçerisinde insanlığın tüm yaşamsal sorunlarının giderildiği bir hayat tarzının hüküm sürmesi nedeniyle ütopyalar, gerçekleşmesi imkânsız devlet tasarıları olarak ele alınmaktadır. Ütopik eserler, edebiyatta yoğunlukla 19. yüzyılda varlığını hissettirir. Ancak 20. yüzyıla gelindiğinde, özellikle I. Dünya Savaşı’ndan sonra eşitlik ve toplumsal mutluluk adına bireylerin değerlerine önem verilmemesi sonucu ütopyaların yerini onların karşı tezi olan antiütopyalar alır. Totaliter ve baskıcı toplumları ifade eden antiütopyalar, yaygın olarak bilimkurgu türünden de faydalanarak büyük çoğunluğu savaşlar ve iç karışıklıklarla geçen dönemi en çarpıcı yönleriyle betimler. Çalışmamızın amacını, edebiyat araştırmalarında sıklıkla birbirinin yerine kullanılarak anlamsal bunalıma neden olan bu iki kavramın benzeyen ve farklılaşan yönlerini ortaya çıkarmak oluşturmaktadır. Edebiyatı bir bütün olarak ele alan ve farklı dillerde yazılan iki eseri konu, düşünce ya da biçim bakımından inceleyerek yorumlar yapan karşılaştırmalı edebiyat biliminden faydalanarak sürdürdüğümüz çalışmamızda, ütopya ve antiütopya türlerine birer örneklem niteliğinde olan biri Rus diğeri Amerikan edebiyatının iki önemli eseri, karşılaştırma yöntemiyle tasvir edilmeye çalışılmıştır.

Keywords: