Özet:

Dünyanın en güçlü devletlerinden birisi olarak tarih sahnesindeki yerini alan Büyük Selçuklu Devleti, altın devrini Sultan Melikşah zamanında (1072-1092) yaşamıştır. Sultan Melikşah’ın kardeşi Tâcüddevle Tutuş’ta Sultan Melikşah’a bağlı olarak, Suriye Selçuklu şubesini kurmuştur. Melikşah’ın ölümü sonrası Tutuş, yeğeni Berkyaruk ile giriştiği Büyük Selçuklu tahtını ele geçirme mücadelesinde hayatını kaybetmiştir. Suriye Selçukluları, Halep’te Rıdvân b. Tutuş ve Dımaşk’da Dukak b. Tutuş’un kurduğu meliklikler ile ikiye ayrılmıştır. Bu süreçten sonra Melik Rıdvân, kardeşi Dımaşk Selçuklu Meliki Dukak ile mücadeleye girişmiştir. Suriye Selçuklu birliğini kendi hâkimiyeti altında kurmak isteyen Melik Rıdvân, bir yandan topraklarını kuzey istikâmetinde genişletmeye çalışırken bir yandan da Dımaşk’ı zaptetmeye çalışmıştır. Ancak Melik Rıdvân teşebbüslerinden bir sonuç çıkaramamıştır. Haçlıların Bilâd-ı Şam’a gelmeleriyle Melik Rıdvân, Halep’te sıkışmış ve hâkim olduğu yerleri kontrol edemez duruma gelmiştir. Bu kritik dönemde Halep ve çevresinin halkı, hem Haçlı saldırılarına maruz kalmış hem de savaşların getirdiği ekonomik ve sosyal buhrana dayanmaya çalışmıştır. Haçlıların Ortadoğu’ya gelmesi ile Halep ve çevresinin önemi artmıştır. Bu coğrafyada savaşlar ve siyasî çekişmeler hiç bitmemiştir. Halep ve çevresinde ekonomik ve sosyal hayata yön veren etkenlerden Bâtınîler ve Ermeniler de bölgede çıkarlarına uygun hareket etmeye çalışmışlardır. Ermeniler duruma göre Haçlıları Müslümanlara karşı desteklerken bazen de Haçlılarla mücadele etmişlerdir. Bâtınîler ise bölgedeki Müslüman emîrlerin çekişmelerinden iyi faydalanmışlardır. Bu sayede özellikle Halep’te propaganda merkezi kurmuşlar ve buradan yöre halkını Bâtınîliğe katmaya çalışmışlardır. Bâtınîler, siyasî mücadelelere de karışmışlar ve bazı emîrleri suikastlarla ortadan kaldırmışlardır.

Anahtar Kelimeler: