Özet:

Türkiye Türkçesi Köktürkçe, Uygurca, Karahanlı Türkçesi döneminden sonra Osmanlıca; Yeni Uygur Türkçesi Köktürkçe, Uygurca, Karahanlı Türkçesi döneminden sonra Harezm, Çağatay Türkçesi dönemlerini yaşamıştır. Bu süreçlerde iki lehçe arasında bazı özellikler korunduğu gibi bazı farklılıklar da meydana gelmiştir. Ses, biçim, söz varlığı ve söz diziminde meydana gelen bu farklılıklar dikkat çekici düzeydedir. Lehçeler ya da diller arasındaki bu farklılıkların tespitinde karşılaştırmalı çalışmalar önemli rol oynamaktadır. Karşılaştırmalar eşzamanlı ya da artzamanlı olarak ses bilgisi, şekil bilgisi, anlam bilgisi ya da söz dizimi açısından yapılabilir. Türkçe ile ilgili karşılaştırmalı çalışmaların tarihi eskilere dayanmaktadır. Bu çalışmaların kökeni Divanü Lügati´t-Türk’e kadar götürülebilir. Son dönemlerdeki karşılaştırmalar ise daha çok söz dizimi üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu araştırmada Türkiye Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesinin eşzamanlı karşılaştırılması yapılmıştır. Türkiye Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesinde söz dizimi açısından benzerlikler olduğu gibi farklılıklar da bulunmaktadır. Çalışmada iki lehçedeki söz dizimi yapıları ve söz dizimi anlayışları karşılaştırılmıştır. Türkiye Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesindeki söz dizimi yapıları incelendiğinde söz dizimlerinin tarihsel ve kültürel açıdan değişikliğe maruz kaldığı, farklılıkların daha çok kelime grupları üzerinde yoğunlaştığı ancak bu farklılıkların Altay dil grubunun söz dizimi kurallarını bozmadığı görülür. Bu farklılıkların sebebi tarihsel süreç içerisinde Türkiye Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesinin farklı bir seyir izlemesi, yabancı dillerin etkisidir.

Anahtar Kelimeler: