Özet:

Her din, inananları arasında kuvvetli bir bağ oluşturmayı ve bir toplumsal bütünleşme sağlamayı hedeflemektedir. Dinler mensuplarını bir inanç ve değerler sistemi etrafında birleştirmektedir. Bu birliktelik dini pratiklerle pekiştirilmektedir. Bu anlamda dini pratikler toplumsal yardımlaşma ve toplumsal dayanışmanın sağlanmasında önemli rol oynarlar. İslam dini de ortaya koymuş olduğu inanç ve ibadet esaslarıyla toplumsal dayanışmanın sağlanmasını hedeflemektedir. İslam’daki ibadetleri incelediğimizde her pratiğin bireysel ve toplumsal anlamlar içerdiğini görmekteyiz. İbadetler bir taraftan mümin ile Allah arasında kuvvetli bir bağ oluşturmayı hedeflerken diğer taraftan inananlar arasında bir bütünleşme tesis etmektedir. Psikolojik yönüyle ibadetler bireylere sorumluluk bilinci ve otokontrol kazandırmaktadır. Devamlı yerine getirilen dini pratikler ahlaki değerlerin kişide yerleşmesini ve pekişmesini sağlamaktadır. Sosyal yönüyle ise özellikle topluca yerine getirilen ibadetler inananları aynı anlam ve duygu etrafında birleştirmektedir. Bu da toplum içerisinde bir dayanışmayı ortaya çıkarmaktadır. Müslümanlar arasındaki birlik ruhunun en somut örneği namazdır. Günde beş kere toplu olarak yerine getirilen namaz tüm farkları ortadan kaldırarak inananları bir araya toplamaktadır. Oruç, hac, zekat, kurban gibi ibadetler Müslüman toplumlarda sosyal dayanışma ve yardımlaşmanın temel dinamiklerini teşkil etmektedir. Bu çalışmada dinin toplumsal boyutu ile İslam’da sosyal yardımlaşma ve dayanışma anlayışı ve bunları gerçekleştiren başlıca ibadetler din sosyolojisi bağlamında değerlendirilecektir. Bu bağlamda namaz ve camiler, oruç ve hac toplumsal dayanışma başlığı altında, zekat, kurban ve kefaretler toplumsal yardımlaşma başlığı altında ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler: