Abstract:

Şadırvan, Osmanlı dönemi cami mimarisinin temel ve ayrılmaz unsurlarından biridir. Bazı şadırvanlarda oymacılık, yazı ve ince mermer işçiliği gibi bezemeler de karşımıza çıkmaktadır. İnce mermer işçiliğinin görüldüğü örneklerden biri olan şadırvan, Tire Yalınayak Caminin son cemaat bölümünün kuzeyinde cami ile aynı eksende bulunmaktadır. Şadırvanın bulunduğu mermer kısım oniki köşeye bölünmüştür. Şadırvan haznesinin ortasında fiskiyeli göbeği yer almaktadır. Şadırvan altı sütunla desteklenen, dıştan saçaklı bir kubbe ile, içten ise; düz vaziyette örtülü durumdadır. Şadırvanın her bir köşesinde abdest almak için musluklar vardır. Taşın aynalığında, musluğun çevresinde ve kurnada XVII. yüzyıl özelliği gösteren bitkisel ve nesneli bezemeler göze çarpmaktadır. Mermer üzerindeki süslemelerin çoğunluğu belirgin ve iyi bir durumda olup, az bir kısmı da aşınmış ve motifler yer yer kaybolmuş, bir kısmı da betonla kaplanmış durumdadır. Bezemeler mermer üzerine oyma ve kazıma tekniği uygulanarak ortaya çıkarılmış, kabartma görünümü verilmeye çalışılmıştır. Şadırvanın ayna taşlarının hepsi dikdörtgene yakın bir çerçeve içine alınmış ve bu çerçeveler içerisinde bazı motifler dilimli kemer biçiminde profilin içerisinde verilmiştir. Şadırvanın bezemelerinde kullanılan bitkisel motifler; asma, kalla, karanfil, kıvrık dal, lale, orkide, palmet, rumi, servi, sümbül, üzüm, yaprak ve yıldız çiçeğidir. Nesneli motifler içerisinde ibrik, vazo, şebekeli duvar ve şamdan motifi sayılabilir. Geometrik motif olarak da, şadırvanın kurnasında istiridye nişi, yarım rozet veya su damlasını da hatırlatan motif ele alınmıştır.

Keywords: