Özet:

Özlerinde estetik beğeni ve sanatsal kaygı taşımaları sebebiyle edebî metin olma unvanını kazanmış sanatsal değerlerin en karmaşık yapılı olanı, kuşkusuz manzûm metinlerdir. Manzûm metinlerin özümsediği bu girift yapı, bu metinlerin doğru alımlanılması ve yorumlanılmasını güçleştirmektedir. Özelde klâsik Türk şiiri manzûm metinlerinin farklı kültürel kodlamaları, eşsiz bir biçimde oluşturulmuş; imaj, metafor ve mazmûnlar örüntüsünde sunmaları, söz konusu karmaşık yapıyı olabildiğince derinleştirmektedir. Zâtın sûrete yansımasının klâsik Türk şiirine bir izdüşümü olarak; klâsik şâirler, ifâde ettikleri çoğu durumu, zâtı değerli kılma adına sûretle yansıtmışlardır. Bu, bazen aslolana gönderimde bulunmak biçiminde gerçekleştirilmişken, bazen de bir gösteren ekseninde gösterilenin anıştırdığı göstergeyi izlenimlettirmek düşüncesiyle kurgulanılmıştır. Bu hâliyle, klâsik Türk şiiri manzûm metinleri, bir göndergeler ve göstergeler şiiri niteliği sergilemektedir. Bir ilmî disiplinin kendine özgü birtakım yöntem ve değerlendirme ölçütleri olabilmesine karşın, başlı başına bir problem oluşturan edebî metnin keşfi meselesi bazı disiplinlerarası edinim ve uygulamaların söz konusu ilmî anlayışlarla birlikte işlenilmesini gerekli kılar. Bu bahisle ve klâsik Türk şiirinin örülmesindeki yaklaşımlar gereği, göstergebilimsel (semiotik) inceleme yöntemi, diğer birçok dilbilim analiz metodu ve modern metin çözümleme yöntemi gibi klâsik Türk şiiri manzûm metinlerinin sağlıklı ve yalın bir biçimde değerlendirilmesinde yetke sâhibidir. Göstergebilimsel inceleme yöntemi, manzûm ya da mensûr hemen her metnin çözümlenmesinde işlevsel olduğu hâlde, bu yöntem dâhilinde gerçekleştirilen çoğu çözümleme çalışması öyküler ya da düzyazı metinleri üzerinedir. Söz konusu makale, göstergebilimsel (semiotik) inceleme yöntemi bağlamında, 15. yüzyıl klâsik Türk şiirinin özgün şâiri Şeyhî’nin farklı bir yapılanma ekseninde oluşturmuş olduğu bir gazelinin çözümlemesini işleyecektir.

Anahtar Kelimeler: