Abstract:

Tanzimat döneminin ünlü devlet adamı, İslam hukukçusu Ahmet Cevdet Paşa’nın kızları Fatma Aliye ve Emine Semiye Hanım, Osmanlı kadın hareketi içerisinde önemli bir yere sahiptirler. İki kız kardeş de bir yandan kadınlıkla ilgili düşüncelerini makaleleriyle dile getirirken, diğer yandan edebî eserlerinde kadın kahramanlar etrafında kadınlıkla ilgili meseleleri sorgularlar. Ancak onlar aydın Osmanlı kadın yazarları olarak kadınlıkla ilgili meseleleri kimi zaman aynı, ama kimi zaman da farklı bakış açılarıyla dile getirmişlerdir. Fatma Aliye, Ahmet Cevdet Paşa’nın gelenekçi ve İslam’a bağlı yönünü babasının kızı olarak devam ettirmiştir. Ancak kendisinden iki yaş küçük kız kardeşi Emine Semiye gerek yaşantısıyla, gerekse yazdıklarıyla hem babasından, hem de ablasının fikirlerinden zaman zaman uzaklaşır. Dolayısıyla Fatma Aliye ile Emine Semiye, kadınlıkla ilgili meselelere duyarsız kalamazlar, ancak meselelere çözüm önerileri zaman zaman farklılaşır. Kadının eğitimi, eş seçimi, boşanma hakkı, çalışma hayatına dâhil olması gibi meselelerde Emine Semiye, ablasına göre daha radikaldir. Emine Semiye gerek makalelerinde, gerekse roman ve hikâyelerinde kadın kahramanlarını evden kaçarak çalışma hayatı içerisine giren, eş seçimini kendisi yapabilen güçlü kadınlar olarak kurgular. Fatma Aliye ise makalelerinde geleneksel toplumsal düzenle paralel bir söylemi benimserken romanlarında alttan alta kadın özgürlüğünü gündeme getirmeye çalışmıştır. Bu da onun bir tarafıyla babasının kızı olması, diğer taraftan da kadınlıkla ilgili meselelere duyarsız kalamamasıyla alâkalıdır. Tabi dönemin gelenekselden moderne geçiş dönemi olduğunu da göz ardı etmemek gerekir. Bu makalede, iki kız kardeşin kadınlıkla ilgili meselelere aynı ve farklı yönlerden yaklaşımları hem makalelerinden, hem de edebî eserlerinden faydalanılarak ortaya konmaya çalışılmıştır.

Keywords: