Abstract:

Bir kültür hazinesi olan Divanü Lugati’t Türk, bir yandan XI. asırda, sözvarlığının genişliğini ve çeşitliliğini gözler önüne sermekte, bir yandan da o dönemde insan ve toplum yaşamıyla ilgili, maddî ve manevî kültürümüzle ilgili, ilgi çekici kayıtlar ortaya koymaktadır. Bu bakımdan zamanımızdan yaklaşık bin yıl önce yazılan Divanü Lugati’t Türk Türkçenin ilk sözlüğü olmaktan öte pek çok araştırmacının teslim ettiği üzere tarihi ve kültürel başvuru kaynaklarımızın da ilklerindendir. Toplumların yaşam biçimleri, dünyayı algılayışları o toplumun dilinde de kendini gösterir. Aşkın hallerinin en güzel şekilde anlatıldığı Divanü Lugati’t Türk’te, aşkla birlikte, beşerin en tabiî yönü olan cinsellik de temas edilen konulardandır. Ahlâkî sapma sözleri, bir toplumun sosyal yapısı hakkında bilgi veren sözlerdir. Fakat Türkçenin sözvarlığı tam olarak ele alınıp değerlendirilmiş değildir. Sonuç olarak bu makalede, Divanü Lugati’t Türk’te aşk ve cinsellik ifade eden sözler üzerinde durulmuştur. Kaynak olarak incelediğimiz eser bir sözlük olması sebebiyle yazıldığı dönem aşk ve cinsellik terimleri açısından sözvarlığı hakkında fikir verebilecek niteliktedir. Çalışmamız tarama modelinde olup doküman incelemesine dayalı olarak yapılmıştır. Bu amaçla, önce Divanü Lugati’t Türk satır satır taranarak çağının aşk ve cinsel yaşamını yansıtan bütün kelime, deyim, atasözü, beyit ve manzum parçalar fişlenmiş; daha sonra elde edilen malzeme, kendi içinde sınıflanıp listelenmiştir.

Keywords: