Özet:

Kur’ân-ı Kerîm’in kendisini nitelediği ifadelerden biri de onun bir “kitap” olmasıdır. İlk emri “Yaratan Rabbinin adıyla oku!” (Alâk, 96/1) olan Kur’ân, hükümleri ve kendine özgü üslûbu gibi özellikleriyle de ağır bir sözdür (kavl-i sekîl). Her disiplinde olduğu gibi Kur’ân tefsirinin de hususî yöntemi ve usûlü vardır. Kur’ân’ı anlamak, bir dili ve onunla yazılıp söylenenleri mantûk ve mefhumuyla anlayabilmektir. Asr-ı saadetten günümüze yazılan dirayet ve rivayet tefsirleri ile içtimâî, edebî, fıkhî, ilmî vb. tefsir ekollerinde de maksat farklı yöntem ve yaklaşımlarla Kur’ân’ı anlamaktır. Kur’ân’ı doğru anlamaya yarayan, bunun yöntem ve usûlünü anlatan u‘lûmü’l-Kur’ân ve bununla ilgili kâideler hicrî II. ve III. asırlarda bazı tefsir mukaddimelerinde bulunmaktaydı. İbnü'l-Cevzî (ö. 597/ 1201) ile başlayıp et-Tufî (ö. 716/ 1316) ve İbn Teymiyye (ö. 728/ 1327) ile devam eden bu alana dair müstakil eserler kaleme alma eğilimi son dönemde Abdurrahman Habenneke el-Meydânî (ö. 2004) ile ivme kazanmıştır. Meydânî’nin gayesi Kur’ân’ın en doğru şekilde anlaşılıp yorumlanmasıdır. Bu amaca mâtufen tespit ettiği kırk kâideyi tefsirine mukaddime sadedinde yazdığı “Kavâ‘idü’t-Tedebbüri’l-Emsel li-Kitâbillâhi Azze ve Celle” adlı eserinde toplamıştır. Küllî kâide olmayan fakat Kur’ân’ın anlaşılmasına yarayan bu ilkeleri de Me‘âricü’t-Tefekkür ve Dekâiku’t-Tedebbür Tefsîrun Tedebbüriyyun li’l-Kur’âni’l-Kerîm bi Hasebi Tertîbu’n-NuzûliVifka Menheci Kitabi Kavâ‘idi’t-Tedebbüri’l-emsel li Kitâbillâhi Azze ve Celle adlı tefsirine uygulamaya çalışmıştır. Sayılarını artırmanın mümkün olduğu söz konusu ilkelerin benzerlerini daha önceki başka eserlerde de görmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler: