Abstract:

Bu makalede, III./IX. yüzyılda Irak coğrafyasında ortaya çıkan ve modern zamanlara kadar bâtınî özelliklerini kaybetmeden varlığını sürdüren Nusayrî geleneğin, inanç sisteminin anlaşılmasında merkezî öneme sahip olan ilk dönem tanrı tasavvuru incelenmiştir. Nusayrilik diğer bâtınî fırkalar gibi gizliliğe büyük önem vermektedir. Nusayrîliğin bâtınî karakterinin yanı sıra mezhep üzerindeki baskılar da fırkanın ileri gelenlerini mezhebe ait literatürü gizlemeye yönlendirmiştir. Bu durum özellikle Nusayrîliğin inanç yapısı hakkında önemli bilgi eksikliklerine neden olmuştur. Ancak XIX. yüzyıldan itibaren bazı misyonerlerin ve bilim adamlarının Nusayrî müelliflerce yazılan eserleri elde etmesiyle birlikte mezhep üzerine bilimsel çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Yine son dönemlerde Nusayrîlik ile ilgili yapılan akademik çalışmalar ve gruba yönelik ithamlara tepki sonucunda Nusayrî müelliflerin yayımladığı eserlerle mezhep, bir dereceye kadar aydınlatılabilmiştir. Herhangi bir dini grubun tanrı inancını tüm yönleriyle ortaya koymak oldukça güçtür. Zira tanrı mefhumu, gerek dini literatürde gerekse dini topluluğun zihninde bütün yönleri ile açıklığa kavuşmamıştır. Hele ki bu, Nusayrîlik gibi inanç esaslarının gizlenmesini temel doktrin olarak kabul etmiş dini gruplar için daha da zordur. Ayrıca, Nusayri literatürde bir yandan tevhid inancı vurgulanırken diğer yandan Ma’nâ-İsim-Bâb olarak adlandırılan varlıklara ulûhiyet atfedilmesi tanrı tasavvurunun anlaşılmasını daha da güçleştirmektedir. Tüm bu zorluklara rağmen Nusayri itikadına yön veren liderlerin günümüzde ulaşılabilen eserlerine bütüncül bir yaklaşımla Nusayrîliğin tanrı düşüncesi hakkında temel bir fikrin oluşabileceği kanaatindeyiz.

Keywords: