Özet:

Sâmiha Ayverdi’nin 1938 yılında yazdığı Aşk Budur! romanında insanın içsel gelişimi anlatılmaktadır. Ayverdi’nin romanında insanın kendini bulması, varlığının farkına varması ve mükemmel insan olma yolculuğu gözler önüne serilmektedir. Bu yolculuğun her bir basamağında insanın olgunlaşması ve bir sonraki basamağa geçmesi gerekmektedir. Jung’un mükemmel olmaktan ziyade insanın kişiliğinde bulunan olumlu, olumsuz her yönü kabullenmiş insan olma savı, bireyleşmenin temelini oluşturmakta ve bu ruhsal gelişim yolculuğu bir olgunlaşma süreci olarak görülmektedir. Bu yolculukta insanın kişiliğinin karanlıkta kalan yönleriyle yüzleşmesi gerekmektedir. Bu gelişim ve dönüşüm yolculuğu sûfîlere göre de pek çok tehlike içerdiğinden bilge bir yol göstericiye ihtiyaç duyulmaktadır. Ayverdi’nin romanında; hayatının bütün mesaisini ahlâk sağlamlığı üzerine kuran, olgun ve kâmil bir yol göstericiden söz etmesi, olgunlaşma aşamalarından biri olarak görülmektedir. Romanda varlığın başını ve sonunu oluşturan aşk, insanın tekâmülünün diğer bir basamağını oluşturmaktadır. Ayverdi’ye göre insanın kendini bilmesi, kendi varlığının farkına varması, “tekâmül ölümdedir” , diyerek ruhsal açıdan ölüm ve dirilişi anlatması olgunlaşmanın diğer bir yönünü ortaya koymaktadır. Varoluşun özünü anlamaya ve anlamlandırmaya yönelik bir girişim olarak görülen benötesi psikolojide ruhsal durum ve olgunlaşma aşamalarından özdeşleşmenin önemi üzerinde durulmaktadır. Tasavvufî terminolojiye göre Allah’ın varlığında ya da Allah’ı bulmada yok olma anlamı taşıyan fenânın da çeşitli mertebeleri bulunmaktadır. Romanda Allah’ın sıfatlarını kuşanma, her şeyde Allah’ı görmeye çalışma ve Allah’ın varlığında yok olma boyutu olarak gözlemlenen fenâ da tekâmülün bir üst boyutunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler: