Abstract:

Dilin söz varlığı içinde yer alan atasözleri ve deyimlerin bildirme ve edinilen bilgi mirasını gelecek kuşaklara taşıma görevinin yanı sıra, kültürel görevini ve önemini de değerlendirmek gerekir. Atasözleri ve deyimlerde geçen temel yapılardan biri özel adlardır. Özel adlar, kültürel devamlılığın sürdürülmesini sağlayan ve bunu pekiştiren ögelerdir. Atasözü ve deyimlerdeki özel adlar, ilgili sözlük ve bilimsel yayınlardan taranarak tespit edildi. Bunlar, kendi içinde; yer adları; kişi adları; etnik kimlik ve mensubiyet bildiren adlar olarak sınıflandırıldı. Bütün olarak makale sınırlarını aşacağı düşüncesiyle, bu yazıda yer adları ele alındı; diğerleri bir başka çalışmaya bırakıldı. Söz varlığı içinde önemli bir yere sahip olan atasözleri ve deyimler hakkında kısa bilgiler verildikten sonra, derlenen malzemeden yola çıkılarak burada geçen yer adları, niteliklerine göre ayırt edildi ve bir sınıflandırma denemesi yapıldı. Yer adlarının geçtiği atasözü ve deyimler, kaynaklarda verilen açıklama ve anlamlarıyla birlikte alfabetik olarak düzenlendi. Atasözleri ve deyimlerimizde madde başlarına göre 255 yer adı geçtiği tespit edilmiştir. Bunlardan 184’ü bugün Türkiye sınırları içerisinde; 71’i de bugün Türkiye sınırları dışında bulunmaktadır. Bunların 202’si yerleşim yeri; 53’ü de coğrafya adlarıdır. Bu çalışmayla, atasözleri ve deyimlerde ne tür ve hangi yer adlarının kullanıldığı bildirilmeye; içinde yaşanılan yerin toplum üzerinde bıraktığı izlerin göstergeleri belirlenmeye; dil-toplum-yer adı üçgeninde oluşan kültürel varlık gösterilmeye çalışılmıştır.

Keywords: