Özet:

Sosyal bir varlık olan insan, toplum içinde yaşarken birtakım kurallar zinciriyle karşılaşır. Toplumun kimliğini belirleyen, bireyin toplumdaki ilişkilerini, yaşam biçimini düzenleyen bu kurallar, kişiler tarafından zamanla özümsenir ve genel davranış haline gelir. Geniş bir zaman diliminde içselleşen bu tutumlar halk kültüründe âdetleri oluşturur. Geleneksel kültüre sahip kentlerden olan Elazığ’da bu kuralların sıkı bir şekilde toplumda uygulandığı görülmektedir. Kültürün devamlılığını sağlayan bu davranışlar yörede doğum çevresinde de kendini göstermiş, zamana ve mekâna göre yeniden şekillenerek kültürün gelecek nesillere aktarılmasında köprü görevini üstlenmiştir. Geçiş dönemlerinin ilki olan doğum, geleneksel Türk kültüründe önemli ve sevindirici bir olay olarak kabul edilir. Doğum, soyun, ailenin nüfusunu ve nüfuzunu artırması, sağlamlaştırması nedeniyle Türk toplumu tarafından büyük önem verilen ve etrafında birçok ritüelin eşlik ettiği bir süreç olarak algılanır. Elazığ halk kültüründe, kadının saygınlığını, toplumdaki yerini bir aşama daha ileri atan doğumun çevresinde, geçmiş kültür ve yaşantıların etkisiyle birtakım âdetlerin ve inançların uygulandığı görülmektedir. Geleneğimizde soyun devamlılığına verilen önem, doğum kültürü etrafında şekillenir. Ailenin soyu yürütmesinden ve çocuğun ocağı tüttürmesinden dolayı doğum olayı, toplumca kutsal sayılarak aile olmanın temel prensibi olarak görülmüştür. Elazığ halk kültüründe önemli bir dönem arz eden, geçiş dönemlerinin birinci evresi olan doğumun çevresinde oluşan âdetleri ve bu uygulamaların çeşitli kültürlerin etkisiyle günümüze gelmiş biçimini, yaptığımız derlemeler ışığında tarihsel bağ ve örneklerle ilişkilendirilerek doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası olmak üzere üç bölümde incelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: