Özet:

Stoa, Hellenistik dönemin önemli bir felsefe okuludur. Her ne kadar Stoa’nın düşünceleri eklektik bir yapı arz etse de ontolojisi bağlamında determinizm, kader, doğa, doğaya uygunluk gibi tartışmalarda ortaya koyduğu düşünceler, hem özgünlük hem de sonraki dönemlere etkisi açısından önemlidir. Stoa’nın önemli bir temsilcisi olan Epiktetos’un bahse konu olan bu tartışmalar bağlamında görüşlerinin de ayrı bir değeri vardır. Genel kabul, Stao’nın ontolojisi Herakleitos’a, ahlak felsefesi konusundaki düşünceleri de Sokrates’e dayanmaktadır; fakat her iki konuda da Stoacılar’ın bu iki geleneği bire bir taklit etmedikleri çok açıktır. İrade konusunu vurgulu bir şekilde ele alması ve felsefesini neredeyse tamamıyla irade ve özgürlük üzerine kurmuş olması Stoacı Epiktetos’u hem kendi döneminde hem sonraki dönemlerde bir hayli dikkate değer kılmıştır. Söylemlerinin öne çıkarılmasında bir dönem köle olarak yaşamasının etkisinin olduğunu söylemek de mümkündür. Bütün bunların ötesinde varlık alanını iradenin alanı ve irade dışı alan olarak ikiye ayırması, maddi dünyaya ait şeyleri iradenin dışında bir alana, insanın iç/düşünce dünyasını da insan iradesinin müdahil olduğu bir alana ait görmesi Epiktetos’un düşüncelerini farklı kılmaktadır. Kişinin özgürlük alanını, eylemlerin ötesinde sadece düşünce boyutuyla sınırlandırıyor olması Epiktetos’un en önemli vurgularından birisidir. İyiliği ve kötülüğü bütünüyle iradenin alanında görmesi de onun en temel savunuları arasında yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler: