Özet:

Bir yabancı dili yeni öğrenmeye başlarken o dile ait kavranması gereken dil bilgisel kural ve kalıpların yanı sıra, öğrenilmesi gereken yeni sözcükler belki de o dili öğrenen bireyin karşılaştığı en büyük güçlüklerden biridir. Hatta bazı durumlarda, kendi ana dilinden eşleştirmeler yaparak o dili öğrenmeye çalışmanın kullanım hatalarını daha da arttırdığı söylenebilir. Bu ise, kültür ve dil olgusunun farklı kültürlerde farklı şekillerde bağdaşmış olmasından ve bunun da kavram ile sözcük olgusuna olan etkisinden kaynaklanır. Örneğin kutup buzulları gibi, karın ve buzun sürekli eksik olmadığı doğal ortamlarda yaşayan Eskimoların dilinde Türkçe’ye “kar” olarak çevrilen 10’un üzerinde kavram bulunduğu bilinmektedir. Başka çarpıcı bir örnek olarak, Japonca’da “sumo” sözcüğünün Türkçe’de bire bir kültürel kavramlaşması mevcut olmadığından, Türkçe’de de Japonca’da olduğu hali ile “sumo” ya da “sumo güreşi” olarak anılması verilebilir. Yine “tsunami” yahut “samurai” gibi sözcükler de bu duruma örnek teşkil eder. Kavramlar ve buna bağlı olarak onların imgeleri olan sözcükler sadece doğup büyüdükleri kültüre özgü olarak gelişen olgular olup, başka kültürlerde aynı şekilde tam karşılıklarını verecek kavramların ve buna bağlı olan sözcüklerin bulunmaması doğaldır. O dilin söz varlığını yine o dilin kendi öznel nitelikleri dahilinde açıklayan tek dilli sözlüklerin, bu durumda daha doğru bilgi kaynakları olduğu söylenebilir. Ancak genellikle ana dil konuşucuları için hazırlanmış bu tek dilli sözlüklerin kullanımı, o yabancı dili öğrenenler için maalesef üst düzey bir seviyeye gelmeden mümkün olamamaktadır. Bunun bilincinde olan Harold E. Palmer, A.S. Hornby ve Micheal West adında üç dil bilimcinin 20.yy’ıl başlarında başlattıkları çalışmalar sayesinde tek dilli “Yabancı Dil Öğrenim Sözlükleri” doğmuştur. Araştırmamızda, ilk olarak İngilizce’de örneğine rastlanan yabancı dil öğrenim sözlüklerinin nasıl ortaya çıktıkları incelenerek özellikleri ortaya konulmuş, devamında da Japonya’da hazırlanan öğrenim sözlüklerinin mevcut durumu hakkında bilgi verilmiştir. Sonrasında ise, yabancı dil öğreniminin vazgeçilmez eğitim araçlarından biri olan bu sözlükler, kullanıcılarının gereksinimleri açısından değerlendirilmiştir. Öte yandan, yabancı dil öğreniminin vazgeçilmez eğitim araçlarından olan bu sözlükler, ancak kullanıcıları dikkate alarak tasarlandıkları takdirde gerçek ihtiyacı karşılayabilir hale gelebilmektedirler. Çalışmamızda bu tür sözlüklerin diğer sözlüklerden ayrı olarak ele alınması gerektiği savunularak diğerlerinden ayrılabilmesi adına bu tür sözlüklere “yabancı dil öğrenim sözlüğü” denilmiş ve dünya dili olma yolunda son yıllarda oldukça büyük ilerlemeler kaydeden Türkçe’de de bu tür sözlüklere duyulan ihtiyaç dile getirilmiştir. Bir sözlüğün somut ve bilimsel verilere dayalı olarak oluşturulması gerekmektedir. Bu o sözlüğün hem güvenilirliğini, hem de kullanıcısına sağlayacağı faydaları arttırır. Bu çalışmada yabancı dil öğreniminde kullanılan sözlük çeşitleri incelenmiş ve sonuç olarak, bu tip sözlüklerin özelliklerine dayanarak yabancı dil öğrenim sözlüğü oluşturulacağı zaman ne tür bir sıralamanın izleneceği, “Veri Oluşturma ve Hazırlık Süreci” ile “Veri İşleme ve Yazma Süreci” olarak iki ana başlık altında toplanmıştır.

Anahtar Kelimeler: