Özet:

Elifnameler mısra, beyit ya da dörtlük başındaki kelimelerin ilk harflerinin Osmanlı alfabesinin ilk harfi “Elif”ten son harfi “Ye”ye kadar alt alta alfabetik bir sıraya göre dizilmesiyle meydana getirilen şiirlerdir. Bu sisteme göre şairler, şiirlerini birinci mısraın ilk kelimesinden son mısraın ilk kelimesine veya ilk dörtlüğün birinci mısraının ilk kelimesinden son dörtlüğün birinci mısraının ilk kelimesine kadar alfabetik sıraya göre oluştururlar. Aynı durum kafiyeler üzerine kurulan elifnameler için de geçerlidir. Divan şairlerinin, mutasavvıf şairlerin ve âşıkların elifname tarzında şiirlere fazlasıyla yöneldikleri dikkat çeker. Çok eski bir uygulama olan alfabetik sıraya göre şiir yazma geleneği aynı zamanda şairlerin yeteneklerini ortaya koyma araçlarından biridir. Özellikle âşık tarzı şiir geleneğinde Osmanlı alfabesini bilen birçok aşığın bu tarzda şiir örnekleri verdikleri göze çarpar. Diğer taraftan harf inkılabıyla birlikte Osmanlı alfabesinin yerini Latin alfabesinin alması yeni uygulamaları da beraberinde getirmiştir. Yeni sisteme göre okuma-yazma öğrenen âşıklar geleneği devam ettirmek adına yeni alfabeye göre de elifname örnekleri vermişlerdir. Şunun da belirtilmesinde yarar vardır ki Latin alfabesi dikkate alınarak oluşturulan elifname tarzındaki şiirlere âşık tarzı şiir geleneğinde sıklıkla rastlanmaz. Ancak gelenek içinde, az da olsa, bu tür şiirlerin de bulunması âşık şiirinin güncel olanı takip ederek modern zamana uyum sağlayabilen üretken ve değişken yapısına dikkat çekilmesi bakımından önemlidir. Bu çalışmada âşık tarzı şiir geleneği içinde yeni alfabeye göre oluşturulmuş elifname tarzında tertip edilen şiirler üzerinde durularak geleneğin değişen şartlara ayak uydurabilen dinamik yapısına dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler: