Abstract:

Osmanlı toplumunda tekkeler, tasavvufun ve gündelik dinî hayatın en önemli merkezlerindendir. Bu mekânların her biri, belli bir tarikatın tasavvuf düşüncesi doğrultusunda şekillenmiş ve yine bu düşünceler doğrultusunda topluma hizmet vermiştir. Buralarda gerçekleştirilen irşâd faaliyetleri, insanları “iyi ve güzel” olana sevk ettiği gibi onların dünya ve ahiret telakkilerini şekillendirerek ulvî bir gaye etrafında toplanmalarını sağlamıştır. Birçok halkası bulunan bu faaliyetlerin merkezinde, tarikat şeyhleri yani postnişinler olmuştur. Urfa tekkelerinde hizmet etmiş olan 19. yüzyıl şeyhlerinden biri Kadirî, Nakşibendî ve Halvetî tarikatlarında icazet sahibi Abdülkadir Efendi’dir. Arşiv kaynakları ışığında hazırladığımız bu makalede onun hayatı ve Urfa tekkelerindeki hizmetleri ortaya konulmuştur. Erbil’de doğup temel eğitimini burada alan Abdülkâdir Efendi, doksan yılı aşkın ömrünün son kırk yılını Urfa’da geçirmiştir. Önce Urfa Kâdirî dergâhlarından Sâkıbiye Tekkesi’nin postnişini olmuş, daha sonra Halvetî erkânın icra edildiği Hacı Gazi Tekkesi’nin meşîhat ve tevliyetine geçmiştir. Vefatına kadar bu hizmeti ifa eden Abdülkâdir Efendi, tekkenin vakfına ait mülkleri tespit ettirerek maddi kaynakları düzenlemenin yanı sıra tekke mescidinin ihyasına, buradaki Kur’an eğitimine ve hatiplik hizmetlerine eğilerek irşâd faaliyetlerini yeniden başlatmıştır. Vefatından kısa zaman önce harabe haldeki tekkeyi yeniden inşa ettirerek yapının günümüze kadar gelmesini sağlamıştır. Büyük bir sûfî olan Abdülkadir Efendi aynı zamanda önemli bir müelliftir. Kaleme aldığı çok sayıdaki eserde, tasavvufa ve onun çeşitli konularına dair düşüncelerini anlatmıştır.

Keywords: