Abstract:

Türkler, İslamiyet’i kabul ederek yeni bir kültür çevresi içine girmiş ve zamanla bu kültür çevresinin ana temsilcisi haline gelip, onu bir medeniyet haline dönüştürmüştür. Bu değişim ve dönüşüm karşılıklı bir etkileme şeklinde gerçekleşmiştir. Söz konusu karşılıklı etkileme Türk maddi hayatı yanında, sosyal ve sanat hayatını da etkilemiş ve bunun sonucunda pek çok sözlü Türk anlatması veya anlatı unsuru, İslamî bir karaktere bürünmüştür. Diğer taraftan benimsenen ve liderliği yapılan yeni dinin daha başka toplumlar tarafından benimsenmesini sağlamak amacıyla yapılan mücadelelerle yeni anlatmalar da vücuda getirilmiştir. İslam dini uğruna mücadele eden Türk toplumunu en iyi yansıtan tip “gazi tipi”dir. Alp tipinin yeni şekli olan gazi tipini çeşitli destanlarda görmek mümkündür. Destanlar dışında ise “Kesik Baş” veya “başını vermeyen şehit” efsaneleri bu anlatı geleneğinin en yaygın ürünleridir. Bu incelemede; Balkanlar sahasındaki Türk yerleşimi ve İslam uğruna mücadele etmenin en güzel örneği olan Kesik Baş efsanelerinin Kosova Türkleri arasındaki anlatmaları ele alınmıştır. İncelemede, Kesik Baş efsaneleri şekil, yapı, içerik, işlev ve bağlam özellikleri bakımından değerlendirilmiştir. Yapmış olduğumuz incelemede, Kesik Baş efsanelerinin Kosova bölgesinde daha çok işlev özelliklerinin önemli olduğu, bu anlatmaların konu ettikleri kişi ve mekanları kutsallaştırma işlevinin çok güçlü olduğu ve konu ettikleri kişilerin mezar ve türbelerinin ziyaret edilmesinde önemli bir etken olduğu tespit edilmiştir.

Keywords: