Özet:

Bir dilin söz varlığı içinde önemli bir yer işgal deyimler, hazır söz kalıpları olarak bulunurlar. Türkiye Türkçesinin çok zengin bir deyim varlığına sahip olması hep vurgulanır olmuştur. Hatta deyim yapılarının renkli yüzü de birçok araştırmacıyı bu alana yöneltmiştir denebilir. Toplum hayatının değişip gelişmesiyle koşut deyim yapıları da değişebilir, bazen de canlılığını kaybederek ortadan kaybolabilirler. Her kavramın göstergesini yapmak isteyen dilin yapısı içinde bu yetenekli söz birleşmelerini görüyoruz. Kısa yapılar olan deyimler insanın, en az kelime ile anlamı iletme eğiliminin işaretleridir aynı zamanda. Dilin yaratıcılık özelliğinin sonucunda yan yana gelen ve deyimi oluşturan göstergeler bir bütün olarak anlamlandırılırlar. Kelimeler birbirleriyle ekli ya da eksiz kalıplaşırlar. Ortaya deyimlere mahsus söz dizimsel bir yapı ortaya çıkar. Bu kalıplaşma yüzünden çoklukla deyimi oluşturan unsurlar değiştirilemez. Ancak dilin doğası gereği kimi deyimlerde başta ve ortada kelime değişmelerinin gerçekleştiği görülmektedir. Deyimler kalıplaşmış yapılar ise de kimilerinde kelime başında, ortasında veya sonunda bir takım kelimelerin kendisine yakın anlamda bir başka kelime ile yer değiştirdiği görülür. Mastarla biten deyimlerde fiil unsuru dışındaki kelimelerin değişebildiği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: