Özet:

Genel Türk edebiyatı ile Osmanlı dönemi Türk edebiyatı tarihini yazan araştırmacılar tarafından muhakkak söz edilip tartışılan en önemli konulardan biri Türkî-i Basît hareketidir. Bu hareketi adlandıran Fuad Köprülü olup 1921’de yayınladığı “Millî edebiyatın ilk mübeşşirleri” makalesinde ilk kez söz eder. 1928’de yayınladığı kitabında ise bu hareketin tarihsel gelişimini ayrıntılarıyla ele alıp görüşüne temel oluşturan Edirneli Nazmî’nin Türkî-i Basit başlığını taşıyan şiirlerini yayınlar. Ona göre, bu hareketin ilk temsilcileri Tatavlalı Mahremî ile Edirneli Nazmî olup 16. yüzyılda artan Arapça ve Farsça sözcük kullanımına tepki olarak aruz vezniyle ama sade Türkçe’yle yazmışlardır. Köprülü’nün yayından sonra Türkî-i Basît, Türk dili ve edebiyatı araştırmalarının temel göndermelerinden biri haline gelir. Çizgisel olarak yüzlerce yıl devam ettiği düşünülen bu dil ve edebiyat hareketinin belirli bir dönemde ortaya çıktığı varsayılır. Halbuki, Köprülü görüşünü kurgularken seçmeci davranmış, çizgisel bir süreç içinde görüşüne uygun şairleri, yazarları ve eserlerini seçmiş, diğerlerini ise dışlamış olduğu görülür. Köprülü’nün neredeyse istisnasız kabul gören görüşünün sorgulanması 1990’ların sonu itibarıyla başlar. Bu makalede, önce Türkî-i Basît’le ilgili tarihsel gelişim, sonra Köprülü’nün görüşünün edebiyat tarih yazımındaki etkilerinden söz edilip hareketin varlığı sorgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler: