Özet:

Rusya esaretinde kalan Türk halklarının aydınları, bağımsızlığın bir tek yolu olduğunu görürdüler: halklarını eğitmek ve birleştirmek. 19. yüzyılda bu harekete, “maarifçilik hareketi” veya “ceditçilik” diyorlardı. 20. yüzyılda dünyada Komünist hareketinin güçlenmesi, esarette kalan Müslüman Türk aydınlarına da etkisini gösterdi. Onların birçoğu solcularla birleşerek Rusya’daki rejime karşı çıktılar. Bolşevikler, Rusya çarını devirip hâkimiyeti ele geçirdikten sonra yine de sömürgecilik ve halkları asimile etme siyasetini devam ettirdiler. Durumun eski zamanlarda olduğu gibi devam etdigini gören Müslüman Türk halklarının solcuları yeniden ayaklanmak, istiklal savaşına kalkmak için birleşmeye çalıştılar. Şu savaşa katılanlardan biri de Abdulla Şerifov oldu. Şerifov, 1893 yılının Kasım’ında Rusya’nın Orenburg vilayetinin Troutski şehrinde doğmuştur. 1908’de İstanbul’a gelerek burada yerli Müslüman Hayriye Cemiyeti’nin yardımıyla Darülmuallimi bitirmiştir. 1923-1937 yılları arasında Bakü’da yaşayan Abdulla Şerifov, esir Türklerin bağımsızlığı için çok çaba gösterdi. Abdulla Şerifov Bakıda çalışırken okullar için grameri, “Türk Okullarında Rus Dilinin Tedrisi (Karşılaştırmalı Metodun Esaslaştırılması)” kitapları yayınlatmakla birlikte, “Türk-Tatar Dillerinin Singarmoniyası Hakkında”, “Türk Dili Gramer Kategorilerinin Tasnif Prensipleri Hakkında”, “Azerbaycan’ın Şamahı Diyalekti”, vb. araştırmalarını yapmış ve M. İ. Menşikov’un “Yafetidologiya ve Marksizm”, akademik Marr’ın “Yafetidologiya ve Marksizm Hakkında Bakı Tartışmaları” kitaplarını Azerbaycan Türkçesine çevirmiş, editörlüğünü yapmıştır. Abdulla Şerifov milliyetçilik yapmakla ve Sovyetler Birliği’ni yıkarak bir Birleşik Türk-Tatar Devleti kurmaya çalışmakla suçlanarak 1937 yılında gözaltına alınmış ve 3 Temmuz 1938’de, gece vakti Bakü’de kurşuna dizilmiştir.

Anahtar Kelimeler: