Abstract:

Tanzimat Devri ıslahatlarından eğitim kurumları da etkilenir. Bu dönemde devletin eğitimde merkezileşme çabalarının başında ilk kademe okulları gelir. Bu okulların temelinde ise klasik dönemden itibaren varlıklarını sürdüren sıbyan mektepleri vardır. Vakıf ve medreselerin kontrolündeki bu okulların denetiminin devletin himayesine alınması meselesi ise sancılıdır. Bu okullar üzerindeki hegomanyasını kaybetmek istemeyen vakıflar ile devlet arasında bir gerilim olmuştur. Tanzimat aydınları ise bu tepkilerin önünü almak için bahsedilen okullara dokunmayarak ibtidai adında ilk kademe okullarını açmıştır. Böylece aynı düzeyde ama farklı tarzda eğitim veren iki tip okul ortaya çıkmıştır. Sıbyan mekteplerinin öğretmen temin etme yolları ile müfredatlarının ortak bir paydada olduğunu söylemek güçtür. Ancak ibtidai mekteplerinin maarif nezareti idaresindeki yapısı nedeniyle durumu daha farklıdır. Bu okullarda kimlerin öğretmen olacağı belirli koşullara bağlanmıştır. Ayrıca okullarda verilecek dersler ve içerikleri de merkezi idarece tespit edilmekteydi. Bu ise önceden belirlenmiş müfredatı uygulayabilecek öğretmen ihtiyacını beraberinde doğurmuştur. Fakat imparatorluk genelinde eğitimde yapılması planlananları uygulayabilecek seviyede ve sayıda yetişmiş öğretmen teminiyle ilgili sorunlar yaşanmıştır. Bu sebepten dolayı bazı hallerde mevcut ihtiyacı karşılamak üzere hali hazırda kamu görevlilerinin öğretmenlik yaptıkları görülür. Böylece öğretmen olabilme şartları zaman zaman esnetilir. İşte bu meselelerin canlı bir şekilde yaşandığı İşkodra vilayetinde gerek öğretmenlerin temini ve gerekse eğitim faaliyetlerinin denetimi dikkat çekmektedir. Bu çalışmada İşkodra’da ilköğretim okullarında görevli öğretmenlerin nasıl temin edildiği ve denetimleri Osmanlı kaynakları vasıtasıyla değerlendirilecektir.

Keywords: