Özet:

Çevredilbilimi (eco-linguistics) çok dilliliğe, dillerin korunmasına ve geliştirilmesine vurgu yaparak diller arası etkileşimi araştıran bir alan olarak 70’li yılların başından itibaren önem kazanmış disiplinler arası bir çalışma alanıdır. Çevredilbilimi, dil-toplum-kültür-çevre ilişkisine ve sorunlarına bilinen, kalıplaşmış resmi çerçevenin dışında bakar ve biyolojideki çeşitliliğe benzer bir çeşitliliğin kültür ve dilde de olması gerektiğini savunur. Dil doğal bir kaynaktır tıpkı bitkiler ve hayvanlar gibi. Çevrebilimi, çevremizde önemli bir yere sahip olan bitki, hayvan vd. doğa unsurlarının korunmasını ve doğal ortamında yaşamasını dikkate alır. Çevredilbilimi de (insan için) en az bir bitki veya bir hayvan kadar değeri olan dilin korunması ve kendi doğal ortamında yaşaması üzerinde durur. 19. yüzyılın sonunda Türkiye’ye göç etmek zorunda kalan Kazan Tatarlarının küçük bir kısmı Eskişehir’in Çifteler ilçesi Osmaniye köyüne gelip yerleşmişlerdir. Uzun yıllar kendi köy ortamlarında Kazan Tatar kültürünü yaşatan ve dillerini kullanan Tatarlar, eğitim, geçim sıkıntısı, evlilik vd. nedenlerden dolayı köylerine terk ederek başta Eskişehir olmak üzere büyük yerleşim birimlerine göç etmişlerdir. Böylelikle uzunca bir süre günlük hayatta etkin bir şekilde kullanılan Kazan Tatar Türkçesi, giderek alan boşaltmış ve yerini Türkiye Türkçesine bırakmıştır. Bu durum çevredilbilimi açısından bir kayıptır. Bu bağlamda Kazan Tatar Türkçesinin alan boşaltarak belli yaş aralığında kullanıyor olması başta Kazan Tatarları olmak üzere ve çevreye duyarlı herkes tarafından dikkate alınmalıdır. Bu bildiride (yukarıda verdiğimiz bilgiler ışığında) Eskişehir’de konuşulan Kazan Tatar Türkçesinin çevredilbilimsel açıdan incelemesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler: