Özet:

Türkçenin geçmiş dönemlerinde yazılmış pek çok tıp kitabı bulunmaktadır. Bu eserler, yazıldığı dönemde halkın sağlık alanındaki ihtiyaçlarına cevap vermek için yazılmıştır. Çalışma konumuz olan eser de Kenzü’s-?ıhhatü’l-Ebdâniyye Eser-i Mürşid-i Osmâniyye isimli bir tıp kitabıdır. Eser 1881’de Tarsuslu Tabib Osman Hayri Mürşid Efendi tarafından kaleme alınmıştır. Eserde yazar bitkilerle tedavi yöntemlerinden söz eder. Eser, içeriğiyle tıp ve eczanın, dil ve üslup yönüyle de Türkolojinin alanına girmektedir. Metin, içerisinde geçen birçok bitki adı hem Türkçenin terminolojisine hem de botanik araştırmalarına katkı sağlayacaktır. Eserinde 2. Abdulhamid Han döneminde saray doktorluğu yaptığını ifade eden yazar, hastalıkların tedavisi için çeşitli bitkilerden terkip ettiği ilaçları nasıl hazırladığını bunların nelere iyi geldiğini ayrıntılı bir şekilde anlatır. Ayrıca yazar eserde önceden olmayıp da yeni keşfedilen hastalıkları da anlattığını söyler ve bu yönüyle eserini eşsiz olarak niteler. Aktardığı bilgilerin, bu alanın kurucuları kabul edilen Aristo, Eflatun, Bukrat, Lokman, Sokrat ve Davud’dan olduğunu ve bu bilgileri defalarca tecrübe ettikten sonra yazdığını söyler. Saray doktorluğu yapmış olması ve eserini 2. Abdulhamid Han’ın isteği üzerine yazmış olması yazarın alanında başarılı ve itibar sahibi olduğunu göstermektedir. Bir dilin gerçek anlamda söz varlığının ortaya konması için farklı alanlarda yazılmış eserlerin incelenmesi gerekir. Bitki adları dilimizin söz varlığının zenginliğidir. Bu alanda çeşitli çalışmalar yapılmış ve dilimizin zengin bir bitki kültürüne sahip olduğu yönünde tespitlerde bulunulmuştur. Fakat özellikle tarihî tıp ve ecza kitaplarımız taranmadan bu söz varlığımızın tamamını tespit etmiş olamayız. Bu bakımdan çalışmamız alana katkı sağlayacağını düşünmekteyiz. Çalışmamıza kaynaklık edecek bu eserde birçok bitki adı tespit edeceğimizi tahmin ediyoruz. Bu terimlerin ayrıca botanik alanına katkı sağlayacağını düşünmekteyiz.

Anahtar Kelimeler: