Özet:

Klâsik edebiyatı anlamak, bu edebî geleneği besleyen kaynakları tanımak ve anlamakla mümkündür. İslâm düşüncesi “Her şey zıddıyla bilinir” anlayışıyla başlamaktadır. Ortak İslâm medeniyetinin şekillendirdiği Klâsik edebiyatın bünyesinde İslâm düşüncesinin anlam kodları önemli bir yer tutmaktadır. Ferîdüddin Attâr’ın Mantıku?t-Tayr adlı eserinde yer alan “Şeyh San?an hikâyesinde anlam, mesaj, estetik kod, kurgu, vb. edebîliği oluşturan yapılar bütünüyle bu anlayış çerçevesinde varlık kazanmıştır. Eserde düşünce hayatının edebî eseri besleyen anlam ve estetik kodları dikkat çekmektedir. Hikâyede Müslüman-Hıristiyan, küfür-îmân, Allah’a secde-puta secde vb. karşıt unsurların hikâyenin merkezindeki aşk ve tasavvuf anlayışını beslediği görülmektedir. Hikâyenin mihveri olan aşk ve tasavvufun anlam dünyasının tebellür etmesi Attâr’ın şuurlu tercihi ve geleneğin tabîî şekillendiriciliği ile olmuştur. Klâsik edebiyatın anlam ve estetik kodlarının anlamlandırılmasında düşünce hayatının verilerini kullanma; edebî eseri tarih, felsefe, sosyoloji okumaları ile ele alma ve değerlendirme orijinal ve doğru sonuçlar doğurmaktadır. Attâr’ın Şeyh San?an hikâyesi bir bütünlük içinde İslâm düşüncesinin “Her şey zıddıyla bilinir” anlayışının şekillendirdiği bir hikâye olmakla beraber zıtlık düşüncesinin mâhiyeti Acem tasavvufunun izlerini taşımaktadır. Hikâyenin bu çerçevedeki bir değerlendirmesi zengin bir malzeme sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler: