Abstract:

Cezayir’in Osmanlı idari sistemi içerisinde görülmesi Barbaros Hayrettin Paşa’nın donanmanın başına getirilmesi ile başlar. Nitekim 1533 yılında Cezayir Vilayeti ihdas edilmiş ve kurulan bu vilayet bir müddet müstakil, daha sonra ise Kuzey Afrika’da kurulan Trablusgarp ve Tunus ile birlikte yönetilmiştir. Garp Ocakları da denilen bu vilayetler salyaneli olarak idare edilmişlerdir. Cezayir Vilayeti, 16. yüzyılın ortalarından sonra Cezayir ve Cezayir-i Garp Vilayeti olarak ikiye ayrılmıştır. Cezayir Vilayeti; Cezayir-i Bahr-i Sefîd yani Kaptan Paşalık olarak da ifade ediliyor ve merkezi Gelibolu olan sahil sancaklarından müteşekkil bir idari birime karşılık geliyordu. Cezayir-i Garp Vilayeti ise Kuzey Afrika’da Cezayir topraklarındaki Osmanlı vilayetiydi. Cezayir-i Garp Vilayeti, merkezden buralara gönderilen ve daha sonra kalıcı hale gelen ocaklılar ve korsanların etki alanı içindeydi. Vilayete gönderilen dirayetli beylerbeylerin zamanında yeniçeriler ve korsanlar onların otoritesine tabi olmuşlardı. Ancak 1587 yılında Kılıç Ali Paşa’nın İstanbul’a gitmesiyle birlikte reis ve tayfaların iktidarı ele geçirdikleri görülür. Buraya üç yıllığına bir beylerbeyi ataması devam etmişse de fiili bir etkinlikleri olamamıştır. 17. yüzyılda reisler etkinliklerini yeniçeri divanına terk etmek zorunda kalmışlardır. Reis ve yeniçeriler arasında iktidarı ele geçirme mücadelesi uzun yıllar devam etmiş ve 1671 yılında diğer Kuzey Afrika eyaletlerinde görülen dayılık rejimine geçilmiştir. Dayılar; reisler ve yeniçeri subayları tarafından seçilmiş ancak merkezden beylerbeyi tayini de devam etmiştir. Bu dönemde beylerbeylerin yetkileri sembolik olmaktan öteye gitmemiş dayılar yönetimi fiilen ellerinde bulundurmuşlardır. 1711 yılında dayılık ve beylerbeylik dayıların uhdesinde birleştirilmiş ve artık merkezden beylerbeyi tayini yapılmamıştır. Bu durum 18. yüzyıl boyunca devam etmiştir.

Keywords: