Abstract:

Türk mûsikîsinin din dışı beste formlarının en eski ve en büyüklerinden biri olan kâr formu, aynı zamanda kapsamlı makam bilgisine sahip, sanatlı ve uzun soluklu formlardan biridir. Türk mûsikîsinde sözlü eserlerde kullanılan güftelerin arûz kalıbı ile eserin usulü arasındaki ilişkiye dâir pek çok çalışma yapılmış ve bu ilişki yapılan özel bazı durumlar için ortaya konmuştur. Bu çalışmada, TRT Türk Sanat Müziği (TSM) Sözlü Eserler Repertuar listesinde tespit edilen 51 adet kâr formundaki eserlerin 25 adetinin hafif usûlünde bestelendiği görülmüş, 24 adetinin vezin kalıbı tespit edilmiş, 1 kârın vezin kalıbı tespit edilememiştir. Bu kârlardan, 12 eserin güftesi Hezec, 10 eserin Remel, bir eserin Müctes ve bir eserin Muzâri bahrinden seçilmiş, toplamda ise 8 farklı vezin kalıbının kullanıldığı görülmüştür. İncelenen 24 kârda usûl-arûz ilişkisi, arûz kalıbı, güfte, hafif usûlünün ana kalıbı ve velvelesinin bulunduğu şemalarla gösterilmiştir. İncelenen eserlerde usûlün tamamlanabilmesi için, güftenin dışında kelime tekrarları, terennümler, heceler kullanıldığı, vezin kalıbının 2 defa kullanıldığı ayrıca bir vezin kalıbının tamamlanabilmesi için usûlün 2 defa kullanıldığı görülmüştür. Vezin kalıbının usûlün darplarına göre dağılımına bakıldığında, bazı tef’ilelerde benzer, bazı tef’ilelerde farklı kullanımlar tespit edilmiştir.

Keywords: