Özet:

Şevket Süreyya Aydemir (1897-1976) Tek Parti Dönemi’nde hem entelektüel hem bürokrat olarak oldukça etkili olmuş bir isimdir. 1932-34 yılları arasında çıkan Kadro dergisiyle Türk İnkılâbı’na ideolojik bir temel hazırlamak istemiş, 1960’lı yıllarda Yön dergisi ile bu çizgiyi sürdürmüştür. İsmet İnönü döneminde üst düzey bir bürokrat olarak Kadro dergisi dönemi fikirlerini hayata geçirmeye çalışmıştır. Demokrat Parti iktidarı ile birlikte görevinden uzaklaştırılmış başka bir ifade ile devletle olan ilişkisi kesilmiştir. Şevket Süreyya 1950’li yılların ortalarından itibaren (otobiyografisi Suyu Arayan Adam’ı kaleme aldıktan sonra) biyografi çalışmalarına ağırlık vermiştir. Mustafa Kemal Atatürk (Tek Adam, 3 Cilt 1963-65) ile başlayan seri İsmet İnönü (İkinci Adam 3 Cilt, 1966-68), Enver Paşa (Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa, 3 cilt, 1970-72) ve Adnan Menderes (Menderes’in Dramı, 1969) ile son bulmuştur. Şevket Süreyya Aydemir yaklaşık yüz yıllık modernleşme sürecini biyografi formunda anlatmıştır. Yayınlanan biyografiler bütünü hala kendi alanında güncelliğini ve orijinalliğini korumaktadır. Bu on ciltlik külliyat, araştırmacılar ve tarihi merak eden okur için temel başvuru kaynağı olma özelliğini korumaktadır. Aydemir, belgelere dayandırdığı biyografilerinde, genel okuyucu gözetecek bir kurgu ve dille etkileyici bir üslup oluşturmuştur. Bütün bunlara rağmen bu biyografilerin hak ettikleri ilgiyi gördüğünü söylemek zordur. Bu bildirinin amacı Tek Adam kitabından hareketle, Şevket Süreyya’nın Cumhuriyet Dönemi tarih yazımına biyografi türünde sağladığı katkıyı ortaya koyabilmektir. Tek Adam kitabının, Atatürk biyografileri genelinde temel ve öncü bazı vasıfları üzerinde durulacak, aynı zamanda resmi bir tarih yazımının oluşum sürecindeki rolü irdelenecektir. Sonuç olarak bildiri, (yazılmasının üzerinden yaklaşık elli yıl geçtikten sonra bile) önemli bir biyografik metin olarak kabul gören Tek Adam’ın, Cumhuriyet dönemi tarih yazımı bağlamında taşıdığı imkân ve potansiyelin ne olduğunu aydınlatmaya çalışacaktır.

Anahtar Kelimeler: