Özet:

İnsanların yeryüzündeki faaliyet alanlarını ve yaşam tarzlarını düzenleyen yükselti farklarının beşeri ve ekonomik faaliyetler üzerindeki etkisi, geçmişte olduğu gibi bugün de önemini korumaktadır. Farklı yükselti basamaklarındaki arazilerin niteliği, yürütülecek ekonomik faaliyetleri belirlemektedir. Yükselti farkının ekonomik faaliyetlere etkisinin analizi, coğrafi şartların belirleyici rolünü değerlendirme olanağı sağlar. Ekonomik faaliyetler mekânsal boyutla birlikte ele alındığında, Bağlar merkez ilçesi idari alanları içindeki her türlü kırsal ekonomik faaliyetin coğrafî şartlara bağımlı olduğu görülmektedir. Bağlar, Diyarbakır şehir merkezinde bulunan dört merkez ilçeden biridir. Bağlar ilçe sınırlarını; kuzeyde Diyarbakır-Şanlıurfa Karayolu, doğuda demiryolu hattı, güneyde Çınar ilçe sınırı, batıda Çınar ve Siverek (Şanlıurfa) ilçe sınırı belirler. 2008 yılının Mart ayında Bağlar, ilçe statüsü alarak merkez ilçe belediyesi olarak ilan edilmiştir. Bu çalışmada, Bağlar merkez ilçesinin arazi varlığı, 200 metrelik basamaklar şeklinde ele alınmıştır. Bu yükselti basamaklarının ilçe genelindeki oranları belirlenmiş ve her yükselti basamağında bulunan kırsal ekonomik faaliyetler incelenmiştir. Ekonomik faaliyetlerin değişimi alçak kottan yüksek kota doğru sınıflandırılmış, ekonomik faaliyetlerdeki değişimin yükselti basamağıyla ilişkisine değinilmiştir. Uydu görüntüleri kullanılarak hazırlanan yükselti basamakları haritası, ArcGIS 9.2 yazılımı ile sayısal ortama aktarılmıştır. Her bir yükselti basamağındaki arazi kullanımı ArcGIS yazılımıyla tespit edilmiştir. Mevcut arazi kullanım durumları yükselti basamaklarına göre belirlendikten sonra her bir arazi kullanım deseninde yükseltiye bağlı olarak ortaya çıkan değişimin, planlama açısından yeri ve önemi tartışılmıştır. Arazi kullanım sınıfları belirlenirken ayrıntıya inilmemiş, genel arazi kullanım durumu tespit edilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte her yükselti basamağında öne çıkan alt kullanım grupları da köy, mahalle, yayla ve mera adı belirtilerek vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler: