Özet:

Çalgı kelimesi müzik yapmak amacıyla kullanılan, doğal ya da imal edilmiş olan ve ses çıkaran her türlü nesneyi tarif etmektedir. Çalgı toplumların kültürel ve müzikal yaşamları incelenirken, üzerinde çalışılması gereken en önemli mihenk taşlarından biridir ve çoğu kez çalındığı bölge ile özdeşleşmiş olduğu görülmektedir. Örneğin; Doğu Karadeniz Bölgesi kemençeyle, Ege bölgesi sipsiyle adeta özdeşleşmiştir. Bu durum yurt dışında da değişmez. Azerbaycan denildiğinde akıllara ilk gelen çalgı tarken, İskoçya denildiğinde gayda olur. Türkiye’de Kastamonu, Zonguldak ve Bartın’da çalınan tırnak kemane de bölgesinin temsilcisi olmuş bir çalgıdır. Bu çalgı Türk Makam Müziğinde tellere tırnak teması suretiyle çalınan kemençenin büyük formudur ki; burada akılla çalgının Balkan Halk Müziği’nde kullanılan formları da gelmektedir. Tırnak kemane Yunan adaları ve Girit’in lyra ve Bulgaristan’ın gadulka adlı çalgıları ile teknik, form ve icra edilen müzik türü açından benzer özellikler göstermektedir. Türk Müziği’nde ve Türkiye coğrafyasında tellere tırnak teması ile çalınan tek çalgı kemençe olarak bilinirken, aynı forma ve tekniğe sahip olan tırnak kemaneyi yöre halkı dışında bilip, tanıyan kişiler azınlıktadır. Bu çalışmada tırnak kemane çalgısı; yöresel folklorun bir öğesi olarak ve icra tekniği-eşlik ettiği yöresel halk müziği türleri göz önüne alınarak incelenecektir.

Anahtar Kelimeler: