Özet:

Belâgat kitapları söz ve mana sanatlarının ayrıntılı biçimde açıklandığı kitaplardır. Bu kitaplarda belâgat bölümü me’ânî, beyân, bedî’olarak üç bölümden oluşmakta ve edebî sanatlar bedî’ bölümünde açıklanmaktadır. Ayrıca, beyân ve me’ânî bölümlerinde de birer anlatım yolu olarak isti’âre, teşbîh, kinâye gibi sanatlar açıklanmaktadır. Belâgat kitaplarında sanatların tarif ve tasnifi aynı şekil ve muhtevada bulunmadığı gibi, sayı olarak da kitaplarda bir birlik yoktur. Hatta aynı sanatın kitaplarda farklı isimlerle geçtiği de görülmektedir. Belâgat kitaplarında farklı başlık ve tasnifle açıklanan sanatlardan birisi de tevriye olup, en eski belâgat kitaplarından itibaren adı, tarifi ve tasnifi farklı biçimde verilmiş ve bir daire içinde de açıklanmıştır. Mesela, Manastırlı Rıfat, tevriyeyi telvîhât başlığı altında ele alıp mugalata-i ma’neviyye, istihdâm, tevcîh, ta’rîz, telvîh, remz gibi sanatlarla birlikte açıklamıştır. Recâizâde Mahmud Ekrem tevriye ve telmihi birleştirip aynı başlık altında açıklamıştır. Çoğu defa îhâm ile aynı kategoride ele alınan tevriyede, birden çok anlamı bulunan bir kelimenin hemen akla gelen yakın anlamı değil uzak anlamı kastedilir. Îhâmda ise bir kelimenin hangi anlamda kullanıldığı belli olmamaktadır.

Anahtar Kelimeler: