Abstract:

Sözcüklerin ve kavramların ana dili eğitiminde birbirinden ayrılmaz parçalar olduğu yadsınamaz. Sözcüklerin ve kavramların incelenmesi, dil gelişimine ilişkin bilgiler vermektedir. Bu bağlamda ana dili eğitiminde ve dil gelişiminde kullanılmakta olan metinlerin içerdiği kavramsal yapılar incelenmektedir. Sözcük ve kavramlarla ilgili olarak alanyazında kavram alanlarına ilişkin sınıflamalardan biri Clark (2003) tarafından yapılan kavram alanı sınıflamasıdır. Bu çalışmada Clark (2003)’ın yaptığı bu sınıflamadan yararlanılmıştır. Ana dilde temel sözvarlığının gelişimi, edinim sürecinde çocukların karşı karşıya kaldığı sözlü ve yazılı metinlerle gerçekleşmektedir. Bu metinlerin türleri çeşitlilik gösterebilmektedir. Bu çerçevede çalışmanın amacı, çocuklar için hazırlanan yazılı eğitim materyallerinden biri olan öykü kitaplarındaki kavramları, kavram alanlarına göre sınıflandırmak ve bu sınıflamalara dayanarak eğitim ortamına aktarılabilecek bulgulara ulaşmaktır. Çocuklar için hazırlanan öykü kitaplarında yer alan kavram ve alt kavramların saptanması amacıyla dolaylı gözlem, içerik çözümlemesi ve kategori analizi yöntemleri kullanılmış; bulguların çözümlenmesinde ise frekans ve yüzde analizi yapılarak kavram ve alt kavramların sıklık ve yüzdeleri saptanmıştır. Veri tabanını 5 yaş ve üzeri çocuklar için hazırlanmış toplam 20 öykü kitabından toplanan sözcükler oluşturmaktadır. Kitaplardaki tüm sözcüklerin Microsoft Excel 6.0 programında listelenmesinin ardından frekans ve yüzdeleri hesaplanmıştır. Çalışmanın veri tabanından elde edilen temel bulgulara göre tüm veri tabanında ad, eylem, sıfat, belirteç, adıl, bağlaç, ilgeç, kalıpsöz, ünlem, yansıma ve özel ad ulamları içerisinde ele alınan sözcük türlerine rastlanmıştır. Özel ad sınıfına giren sözcükler, atasözleri ve deyimler çalışmanın sınırlılıkları dışında bırakılmış, diğer sözcükler kavram alanlarına göre ulamlarına ve alt ulamlarına ayrılarak sınıflandırılmıştır. Buna göre sınıflandırılan toplam 4606 sözcük yer almaktadır. Bunlardan 1629 tanesi ad ulamı içerisine girmektedir. Eylem ulamı, 1306 sıklık ile en çok kullanılan ikinci ulam olmuştur. Ad ulamı içerisinde 18, eylem ulamı içerisinde 2, sıfat ulamı içerisinde 3 alt ulam saptanmıştır. Çocuklar için hazırlanan yazılı metinlerdeki söz varlığının ve kavram alanlarının saptanması özellikle çocuk edebiyatı ve derlem çalışmaları açısından önemli görülmektedir. Çalışmanın, bu alanda yapılacak diğer çalışmalara, çocuk yazınına ilişkin sözvarlığı çalışmalarına ve sözcük temelli diğer sıklık çalışmalarına katkıda bulunması beklenmektedir.

Keywords: