Özet:

Dil, bir iletişim aracı olduğu kadar aynı zamanda sosyal etkileşim aracıdır ve öğesi olduğu kültürün taşıyıcısı, edebiyatın da ifade vasıtasıdır. Öğretim kurumlarında dil ve edebiyat öğretimi geleneksel, davranışçı ve yapılandırıcı yöntem gibi değişen yaklaşımlarla gerçekleşmektedir. Edebiyat ise, dil ve diğer kültürel etkinlikler gibi insana özgü, sürekli ve yaygın bir etkinliktir; öteki kültür öğeleri ile etkileşim sonucu değişir. Edebiyat öğretimi de edebiyatın pek çok disiplinle ilişkisini içine alan çok yönlü bir öğretimdir. Günümüz Türk dili ve edebiyatı öğretiminde arzu edilen seviyede olumlu bir sonuç alınamamış olması iddiasına ilişkin genel olarak üç ana nedenden söz edilebilir. Bunlardan ilki, sürekliliği ve kullanılabilirliği güçlü olmayan programlardan gelen nedenlerdir. İkincisi, yetersiz yetişmişlik düzeyi itibariyle öğretmenden ve öğretim ilke ve yöntemlerinden gelen nedenlerdir. Üçüncüsü ise öğretimin gerçekleştiği ortam; yani araç-gereç, sınıfsal hatta sosyal, siyasal, kültürel ve iktisadî koşulların oluşturduğu ortamdan gelen nedenlerdir. Ancak bu nedenlerin ortadan kalkmasında görev ve sorumluluğun ağırlıklı olarak yüklendiği taraf öğretmen olmaktadır. Ortaöğretim kurumlarında dil ve edebiyat öğretimini gerçekleştirecek öznenin başta dil, kültür ve tarih olmak üzere edebiyata yakın pek çok bilimsel alana hâkimiyeti kaçınılmazdır. Dil incelemesi, etkin konuşma yeteneği, kültürel ve sanatsal faaliyetlere yatkınlığı yanında edebiyat tarihindeki yetkinliği çağdaş öğretmen modelinin dolayısıyla dil ve edebiyat öğretiminde öğretici rolünün ön koşullarıdır. Estetiği geliştirici ve kültürel değerlerin somut olarak alıcılara aktarıldığı bir dil ve edebiyat öğretimi zorunludur. Nitekim bu çalışma, ortaöğretim kurumlarında Türk Dili ve Edebiyatı öğretimi sağlanırken kazanımlarda karşılaşılan temel sorunları araştırmayı, sonuçları bilimsel verilerle ortaya koyarak ilgililerin dikkatine sunmayı hedeflemektedir. Amaç, dil ve edebiyat öğretiminin nasıl yapılması gerektiği noktasında temel oluşturmak; dil ve edebiyat öğretiminde gelişmenin önündeki engellerin ortadan kalkmasına önayak olmaktır.

Anahtar Kelimeler: