Özet:

Geleneğe bağlı edebiyat eleştirmenleri arasında kabul gören ortak görüşe göre bütün edebî eserler yazıldığı veya söylendiği dönemin sosyal ve psikolojik atmosferini yansıtmaktadırlar. Bu sebeple edebî eser eleştirmenlerinin aslî görevlerinden biri de metni dönemin sosyal ve psikolojik atmosferini hesaba katarak analiz etmek olmalıdır. Bununla birlikte eser incelemelerinde yazarın dünya görüşü ve hususî mizacının da göz önünde bulundurulması bir gerekliliktir. Bu genel değerlendirmenin ışığında çalışmamızın birinci bölümünde ferdî duyguların şairi sıfatıyla tanıdığımız Recâizâde Mahmut Ekrem Bey'in Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküş sürecinde büyük ölçüde toprak kaybına sebep olan savaşlardan ve dönemin siyasî uygulamalarından etkilenerek kaleme aldığına inandığımız sosyal temalı şiirlerinden bazıları üzerinde durduk. Bu şekilde şairin yaşadığı dönemde sosyal temalı şiirler de yazdığını örnekleriyle göstermeye çalıştık. Çalışmamızın ikinci bölümünde Ekrem Bey’in vatan sevgisi temasını içerisine sindirdiğini tespit ettiğimiz bülbül redifli şiirini zihniyet, yapı, tema, dil ve üslûp üst başlıklarına göre tahlil etmeye çalıştık. Şiirle ilgili tespitlerimizi çalışmamızın sonuç bölümünde değerlendirdik. Bu çalışmamızdaki temel amacımız, Türk edebiyatının mümtaz şahsiyetlerinden biri olan Recaizâde Mahmut Ekrem Bey'in vatan sevgisi ve hürriyet gibi önemli sosyal temaları içeren şiir örneklerine de sahip olduğunu olduğunu ortaya koymaktır. Bu temel amacımızla birlikte çalışmamızda edebiyat tarihi kitaplarında genellikle ferdî duyguların şairi sıfatıyla tanıtılan Recaizâde Mahmut Ekrem Bey'in toplumsal duyarlılığa sahip olan yönüne de dikkat çekilmesi gerekliliğini belirttik. Bu yaklaşım tarzının sadece Recaizâde Mahmut Ekrem Bey'in edebî kişiliğiyle sınırlı tutulmayıp edebiyat tarihimizin bütün değerlerini kapsamayacak şekilde olmalıdır.

Anahtar Kelimeler: