Özet:

Osmanlılardan önce Selçuklularda ve diğer Türk topluluklarında sıbyan mektepleri vardı. Anadolu’da sıbyan mekteplerinin Selçukluların düzenli bir idare kurmaları sonucunda gelişen şehir hayatının bir kurumu olarak ortaya çıktığı görülmektedir. (Köprülü, 1959: 61) Bir bakıma Osmanlılar sıbyan mekteplerini kendilerinden önceki devletlerden devralmıştır. Bu okullarda okutulan temel ders Kur’an’ın okunması olmakla birlikte dini bilgiler, yazı ve aritmetik de öğretiliyordu. İlk zamanlarda Osmanlı toplumunun ilköğretim alanındaki ihtiyacını karşılayan sıbyan mektepleri zaman içerisinde meydana gelen değişmelere karşı duyarsız kalarak bu toplumsal ihtiyacı karşılamayacak duruma geldiler, yapı ve işleyişlerinde gerekli reformları yapmayı reddettiler. Devlet, sıbyan mekteplerini iyileştirmede güçlükle karşılaşınca bunların yerine “usul-i cedide” denilen yenilik taraftarı okulları açtı. Böylece Osmanlı’da iki başlı bir ilköğretim yapılanması ortaya çıktı. Devlet yenilik taraftarı okulları destekleyince sıbyan okulları kendi kaderleri ile baş başa kaldı ve Osmanlı’nın son dönemlerine kadar varlıklarını sürdürdüler. 1923’te kurulan Cumhuriyet yönetimi 3 Mart 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile sıbyan mekteplerinin varlıklarına son vermiş ve eğitim – öğretimi tek çatı altında toplamıştır.

Anahtar Kelimeler: