Abstract:

Osmanlı sultanları, II. Murat’tan itibaren ciddi biçimde şiirle uğraşmaya başlamışlardır. Bazılarının şiir sayısı az olsa bile bazılarının mürettep divanları vardır. Biz bu yazımızda Avnî mahlasıyla şiir yazan Fatih Sultan Mehmet ve Muhibbî mahlasıyla şiir yazan Kanûnî Sultan Süleyman üzerinde duracağız. Her iki padişah da devlet yönetimindeki başarılarının yanında bilim, sanat, mimari ve edebiyat alanına özellikle ilgi göstermiş, bilim adamları ve şairlere destek olmuş, kendileri de şiir yazmış sultan şairlerdir. Osmanlı kronikleri ve bugünün genel kültür ansiklopedileri, padişahlardan bahsederken genellikle onların devlet adamlığını öne çıkarıp siyasi, askeri, iktisadi ve mimari alanlardaki icraatlarını ele alıyorlar. Edebiyat ansiklopedilerinden bazılarında padişahların edebi yönüne değinildiği oluyor. Bizim amacımız Fatih ve Kanûnî’nin edebi yönünü ele almak olduğu için tezkirelerden, edebiyat ansiklopedilerinden ve yayımlanmış divanlardan yararlanmayı düşünüyoruz. Saray mensubu oldukları için her iki sultan şairin de eğitimi küçük yaşlarından itibaren özel hocalar elinde tamamlanmıştır. İlmi, siyasi, ahlaki ve edebi bir birikim elde etmeleri için kendilerine her türlü imkân sağlanmıştır. Devletin resmi dili Türkçe ile birlikte Arapça ve Farsça gibi dönemin geçerli dilleri ve bazı batı dillerini öğrendiler; Fatih’in dile karşı ilgisi daha fazlaydı. Devlet yönetimiyle de küçük yaşlarından itibaren tanışan Sultan Mehmet ve Sultan Süleyman hocaları, lalaları ve danışmanları eşliğinde sancaklarda valilik deneyimi kazandılar. Bu insanların bulunduğu mekânlarda ilmi, dini ve siyasi konuşmalar yapıldığı gibi şiir ve edebiyat sohbetleri de yapılmaktaydı; dolayısıyla şiirle küçük yaşta tanıştılar. Onların siyasi, askeri ve sosyal alanlardaki icraatları kadar edebiyat alanındaki faaliyetleri de bizim için önem arz etmektedir. Çalışmamızda önce bu iki sultan şairin kısaca özgeçmişlerini verecek, edebi şahsiyetleri üzerinde duracağız. Bu iki sultan şairin divan ve yayımlanmış nazire mecmualarına bakarak Muhibbî’nin Avnî’ye yazdığı nazireler üzerinde duracağız.

Keywords: