Özet:

Türk edebiyatının sade ve akıcı üslubuyla dikkat çeken şairlerinden olan Yunus Emre, Hoca Ahmed Yesevî’nin tasavvuf anlayışının Anadolu’daki ilk temsilcilerindendir. Onun şiirleri basit benzetmeler altında yatan derin ve katmanlı bir anlama sahiptir. Günlük hayata ait alış-veriş, pazar, ticaret, ağu/zehir, tuzak gibi kavramlar Yunus Emre’nin şiirlerinde birer metafor olarak karşımıza çıkar. Kur’an-ı Kerim’de de Allah kullarının daha iyi anlayabilmesi için basit örnekleri kullanma yolunu tercih etmiştir. Bu açıdan bakıldığında Yunus Emre’nin şiirlerinde de benzer metaforları görmek mümkündür. Bu durum iki açıdan değerlendirilebilir. Yunus Emre’nin Kur’an-ı Kerim’i iyi bildiği ve kendisine örnek aldığını düşünebiliriz. Diğer yandan, onun şiirlerinde, kendisine ayetleri açıklamayı görev edinmiş bir tasavvuf adamı kimliğini bulabiliriz. Amacı ne olursa olsun onun sanat yönü ve eşsiz üslubu da göz ardı edilmemelidir. Metaforlar, düşünce dünyasının gün yüzüne çıkarıldığı dil olaylarıdır. Zihin, metaforları kullanarak somut nesneleri soyutlaştırabilmek için dilin imkanlarını sonsuz bir biçimde zorlar. Metaforların zenginliği, düşünce dünyasının da zenginliğinin göstergesidir. Metaforların kültürle doğrudan bir bağı vardır. Yunus Emre’de de içinde yaşadığı Anadolu coğrafyası ve inandığı tasavvuf yolunu, metaforlarının incelenmesiyle ortaya koyabilmek mümkündür. Bu çalışma onun şiirinde sıkça kullanılan tuzak ve ağu (zehir) metaforlarının şiirlerindeki derin anlamını gösterebilmek amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmada onun bu metaforları Kur’an-ı Kerim kaynaklı olarak kullandığı tespit edilmiş, Kur’an-ı Kerim’de çeşitli ayetlerde geçen metaforlar bulunarak eşleştirme yapılmaya çalışılmıştır. Tuzak, tuzağa düşmek, tuzaktan kurtulmak, tuzağı seçmek, tuzak ilmini bilmek gibi çok farklı metaforları nefs, dünya sevgisi kavramlarını anlatmak için tercih eder. Yunus Emre ayrıca dünya sevgisini, ağulu aş, zehir katılmış bal; tasavvuf yolunda çekilen sıkıntıları zehir, yılan zehri gibi usta metaforlarla okuyucusuyla buluşturur.

Anahtar Kelimeler: