Özet:

Bu çalışmanın amacı, Rus dilbilimci Roman Jakobson’un Göstergelerarası çeviri yaklaşımı çerçevesinde Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban (1932) adlı romanının 1996’da TRT kanalında aynı adla filme uyarlanmasının incelenmesidir. Bu amaçla, Türk köylüsüyle Türk aydını arasındaki düşünce uçurumunu ele alan romanın filme uyarlanmasında romandaki kahramanların ve mekânın aynı niteliği taşıyıp taşımadığı, romanla filmin aynı mesajı verip vermediği araştırılacaktır. Bütüncemizi oluşturan, Kurtuluş Savaşı’nda laik ve antilaik çatışmayı anlatan bu romanının filme uyarlanmasının 96 yılında şeriatçılarla laiklerin çatıştığı bir döneme denk gelmesinden dolayı bir mesaj vererek yaşanılanlara bir göndermede bulunduğunu söylemek mümkündür. Bu film, TRT açısından sosyal bir uyarı niteliğinde kullanılmış olabilir çünkü görsel medyanın ulaşacağı kitle bir romanın ulaşacağı kitleden çok daha fazladır. Böyle bir uyarlama çalışması, çeviribilim alanında Göstergelerarası çeviri kapsamına girmektedir. Bu çeviri türü Jakobson tarafından “sözel bir iletiyi farklı bir gösterge sistemi aracılığıyla yeniden ifade etmek” olarak tanımlandığı için bu çalışma da aynı kapsamda ele alınacaktır. Bütüncemize konu olan roman ve romanın filmi, tematik açıdan incelenecektir. Roman ve film karşılaştırmasını yaparken romandaki dilsel göstergeler, filmde ise dilsel ve dildışı göstergeler (ses, kostüm, arka plan, beden dili) daha geniş bir yelpazede incelenecektir. Romandan filme uyarlama çalışması, bir çeşit çeviri etkinliği olarak nitelendirilirse, izleyici kitlesine vermiş olduğu mesajını da çeviri sosyoloji kapsamında değerlendirmek mümkündür. Aydın kesimi eleştirmenin yanı sıra şeriatın getirebileceği olumsuz sonuçlar doğrultusunda bir uyarı mesajı ilettiğinden, toplumsal bir yönlendirme olarak kabul edilebilir. Bu nedenle yeni gelişmekte olan Göstergelerarası çeviri çalışmaları, diğer tüm çeviri etkinliklerinde olduğu gibi sosyoloji ile disiplinlerarası bir etkileşim içerisinde, toplumsal yansımalar sayesinde bu alandaki çalışmalara yeni bir yön vermektedir.

Anahtar Kelimeler: