Özet:

Bu çalışma, Türkçe öğretiminde, hak ve özgürlükler izleğiyle insana, yaşama ve doğaya yönelik duyarlık oluşturmaya katkı sağlayabilecek eğitim durumlarının nasıl olması gerektiğini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çünkü Türkçe öğretimi ortamlarının demokratik kültür bilinciyle nitelikli bir biçimde çok uyaranlı olarak tasarlanarak insan hak ve özgürlüklerinin, çocuk hak ve özgürlüklerinin, yaşam hak ve özgürlüklerinin, hayvan hak ve özgürlüklerinin duyumsatılması gerekmektedir. Bu tür öğrenme yaşantılarıyla öğrencilere bilgi, beceri ve değerlerin verilmesi, karşılıklı saygı ve sevgiyi benimseyen, haklarının ve sorumluluklarının farkında olan, farklılıkları kabul eden, hoşgörülü ve duyarlı olan, yaşama saygılı, kişiliğe değer ve önem veren bireylerin yetiştirilmesini olanaklı kılabilir. Yalın bir anlatımla, Türkçe öğretiminin gerçekleştirilme sürecinde, dilsel, görsel ve işitsel uyaranlarla öğrencilerin duygu ve düşünce dünyaları geliştirilerek insanın, yaşamın ve doğanın tanıtılması, onların hak ve özgürlükler konusunda duyarlı olmalarını sağlayabilir. Böylelikle öğrenciler, Türkçe derslerinde bir yandan dilsel becerilerini geliştirirken diğer yandan da demokratik değerlere yönelik nitelikli uyaranların duyumsattığı iletilerle duygu, düşünce ve davranışlarına yönelik özdüzenleme yapabilirler. Bu çalışmada veriler, eğitim durumunun giriş, gelişme, sonuç ve değerlendirme bölümüyle ilgili hak ve özgürlüklerin geliştirilmesine yönelik etkinliklerle ortaya konmuştur. Bununla birlikte, bu etkinlikler hazırlanırken nitelikli birçok görsel ve dilsel metinden, Türkçe öğretimi programından, karikatürlerden, kısa filmlerden ve değerlendirme formlarından yararlanılmıştır. Verilerinin incelenmesiyle, öğrencilerin duygu, düşünce ve davranışlarını geliştirici nitelikteki eğitim durumunda hak ve özgürlükler konusunda hangi uyaranların bulunması gerektiği üzerinde durulmuş ve konuya uygun bir anlayışla bir çerçeve çizilmiştir. Bu çalışma sonucunda, öğrencilere, hak ve özgürlükler bağlamında çocuk ve yetişkin haklarının, kadın ve erkek eşitliğinin, çevre bilincinin, yaşam hakkının ve kişisel özgürlüğün gelişimsel düzeye uygun nitelikli uyaranlarla donatılmış eğitim durumlarıyla nasıl hazırlanması gerektiği ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler: