Abstract:

Bu çalışmada Anadolu Ağızlarında kullanılan ünlemlerin ve ünlem olarak kullanılan kelimelerin fonksiyonlarını tespit etmek amaçlanmıştır. Çeşitli duygu ve istekleri, heyecanları ifade etmeye yarayan ve kimi zaman anlatım gücü cümleninkine denk olabilen ünlemlerin ve ünlem olarak kullanılan kelimelerin, Anadolu ağızlarındaki kullanılışları mana ve fonksiyonları tarama yöntemiyle incelenmiştir. Taranacak eserler Anadolu ağızları ile ilgili tasnifler göz önünde tutularak seçilmiştir. Çalışmada bu tasniflerde yer alan ana gruplar ile her bir grubun alt grubuna ait belirli ağızlar yer almaktadır. Doğu grubu ağızları (Diyarbakır, Erzurum, Kars, Urfa, Keban, Baskil, Ağın, Artvin İli Yusufeli İlçesi Uşhum Köyü Ağzı), Kuzeydoğu grubu ağızları (Rize, Kuzeydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar ) ve Batı grubu (Adıyaman, Afyon, Bartın, Kütahya, Malatya, Ordu, Uşak) ağızlarına ait, kaynak eserler, ilgili araştırmalar arasından seçilmiştir. Taramaya esas olarak Anadolu ağızları üzerine yapılan on beş kaynak eser kullanılmış ve taranan bu eserlerdeki ünlemlerin her ağızdaki farklı söyleniş biçimleri dikkate alınmıştır. İncelemede ünlemler ve ünlem görevindeki kelimeler, Anadolu Ağızlarındaki ses ve fonksiyonları bakımından bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Ünlemlerin Doğu grubu ağızlarında, Kuzeydoğu grubu ağızlarında ve Batı grubu ağızlarındaki durumları tablo haline getirilmiştir. Ünlemlerin ağız bölgelerine göre ses değişimleri bakımından gösterdikleri benzerlik ve farklılıklar da tabloya dâhil edilmiştir. Taranan eserlerdeki ünlemler fonksiyonları bakımından da tablolaştırılmıştır.Araştırmanın sonunda, benzerlik ve farklılıklarıyla tespit edilmiş olan ünlemler, Doğu grubu ağızlarında, Kuzeydoğu grubu ağızlarında ve Batı grubu ağızlarında fonksiyonları bakımından yorumlanarak yazı diline göre ses ve fonksiyon yönünden farklılık gösteren ünlemler genel olarak değerlendirilmiştir.

Keywords: