Abstract:

Balkan Türk ağızları, 14. yüzyılın ortalarından itibaren Balkanlara yerleşen Osmanlı Türklerinin Anadolu’dan götürerek iskân ettirdiği Türklerce, bu coğrafyada farklı tarihî, coğrafi, sosyal ve kültürel şartlar altında oluşturulan ağızlardır. Anadolu ağızları gibi Balkan Türk ağızları da, kendi içinde farklı Türk boylarına ait olma, farklı siyasi, sosyal, kültürel ve coğrafi şartları yaşama yanında, Balkan coğrafyasında başta Slavlar olmak üzere farklı dil ve kültürlerle etkileşim içinde bulunma vb. sebeplerle kendi içinde dallanmıştır. Dil araştırmaları içinde çağımızda önemli bir yer edinmiş olan ağız araştırmalarının nihai hedefi, belli bir dil coğrafyasında mevcut ağızların temel ölçütlere göre kendi aralarında hatta kendi içlerinde sınıflandırılması ve nihayet ağız atlaslarının oluşturulmasıdır. Batı ülkeleri ile bazı Türk devletleri bu konuda önemli mesafeler almışken, maalesef, aynı şeyi Türkiye Türkçesi ağızları için söyleyemiyoruz. Uzun bir sürecin ardından, Anadolu ağızlarının sınıflandırılması sorununu büyük oranda çözmüş olmakla birlikte, Balkan Türk ağızları için aynı şeyleri söyleyemiyoruz. I. Kunos’un derlemeleri, T. Kowalski’nin incelemeleri ile başlatılabilecek Balkan Türk ağızları araştırmalarında, başta J. Németh olmak üzere, D. Gacanov, G. Hazai, M. Mollava ve I. Dryga gibi araştırmacıların tasnif denemeleri de vardır. Ancak bu konuda son noktanın konulduğunu söyleyebilmek için henüz çok erkendir. Anadolu ağızlarına göre daha az incelenen Balkan Türk ağızlarının bu konuda alacağı daha çok mesafe vardır. Bu çalışmada, Balkan Türk ağızları üzerinde şimdiye kadar yapılmış sınıflandırma çalışmaları tanıtılarak, bu çalışmalarda esas alınan temel ölçütler ile sınıflandırmayı yapan araştırmacıların kullandıkları ortak ve farklı ölçütlerin neler olduğu değerlendirilecek, ana ağız grupları ile alt ağız grupları için kullanılabilecek daha başka ölçütlerin olup olamayacağı tartışılacaktır.

Keywords: