Özet:

Türk dili ve edebiyatının önemli kaynaklarından birisi olan Osmanlı arşiv belgelerinde birçok kalıplaşmış kelime kullanılmıştır. Bu kelimelerin çoğu Arapça olup, Farsça ve Türkçe karışık hâlde kullanılanların sayısı da az değildir. Çeşitli zaman ve mekanlarda yazılmış milyonlarca arşiv belgesinde ortak bir dil kullanılmış ve bunun sonucu olarak da kalıplaşan birçok kelime ve ibare bulunmuştur. Bunların arasında zarf, sıfat, edat vb. kelimeler önemli bir yer tutmaktadır. Bu çalışmada milyonlarca arşiv belgesinin her fonundan mümkün olduğunca yararlanılmış ve kalıp kelimeler tanıklarıyla birlikte ortaya konulmuştur. Belgelerde sık kullanılan zarf, sıfat ve edatlar yaygınlık kazanarak belgeleri okuyan ve dinleyen için çabuk, tasarruflu ve kısa yoldan bir anlatım sağlamıştır. Bu kelimeler, Osmanlı Türkçesinin üç, hatta daha da çok dilden kelimelerle kurulmuş vokabüler zenginliğini daha da artırmıştır. Her birisinin mazisi en az 3-4 asır olan bu kelimelerden çoğunun bugün günlük dilde de kullanıldığı görülmektedir. Her ne kadar bu kelimelerden bir kısmı sadece belgelerde kullanılmış ise de, çoğunun zamanla edebî hayatta ve toplumda da yerini almakta gecikmediği görülmektedir. Çalışmamızda her kullanılan kelimenin değil, yaygınlık kazanıp kalıplaşmış olanların seçilmesine özen gösterilmiştir. Çalışmada, belgelerde geçen kalıp zarf, sıfat, edat vd. ifadeler alfabetik sırayla, tanıklarıyla ve dipnotlarda fonları veya alındıkları eserler gösterilerek verilmiştir. Kelimelere gösterilmesi gereken tanıklar epey fazla olduğundan her kelimeye birer tanık vermekle yetinilmiştir.

Anahtar Kelimeler: